Η ζωντανή μνήμη ενός μύθου

      «Ίδρυμα Γιάννη Τσαρούχη»

Σε ένα διώροφο νεοκλασικό στο Μαρούσι, εκεί όπου για χρόνια έζησε ο Γιάννης Τσαρούχης, λειτουργεί το μουσείο με τα έργα και τα προσωπικά αντικείμενα του κορυφαίου Eλληνα ζωγράφου. Στον χώρο του μας ξενάγησε η ΝΙΚΗ ΤΣΑΡΟΥΧΗ-ΓΡΥΠΑΡΗ, ανιψιά του μεγάλου δημιουργού και "ψυχή" του ιδρύματος - μουσείου.

Είκοσι δύο χρόνια τώρα βρίσκεται στο τιμόνι του ιδρύματος "Γιάννης Τσαρούχης". Υπήρξε, άλλωστε, προσωπική επιλογή του κορυφαίου Ελληνα ζωγράφου. Η σχέση φιλίας και εμπιστοσύνης που υπήρχε μεταξύ τους είχε ξεπεράσει τη συγγενική σχέση θείου-ανιψιάς. Σήμερα, η Νίκη Τσαρούχη-Γρυπάρη από τη θέση του προέδρου του ιδρύματος συνεχίζει την προσπάθεια διαφύλαξης της κληρονομιάς του μεγάλου ζωγράφου.

 Στο σπίτι όπου έζησε τα τελευταία χρόνια της ζωής του λειτουργεί το Μουσείο Τσαρούχη. Εκεί, στον χώρο του, τη συναντήσαμε, περιδιαβήκαμε στα έργα του, από εκεί μας ταξίδεψε πίσω στον χρόνο.

Η Νίκη Τσαρούχη-Γρυπάρη μεγάλωσε μέσα σε ένα σπίτι γεμάτο από έργα του Γιάννη Τσαρούχη.

Η ίδια βέβαια τον γνώριζε ως τον αγαπημένο της θείο, αδερφό του πατέρα της, που ήταν πάντοτε δίπλα της. Η σχέση τους ήταν στενή, με αμοιβαία εκτίμηση και αγάπη. Το πόσο ο γνωστός ζωγράφος επηρέασε τη ζωή της φαίνεται από τις σπουδές της. Σπούδασε γραφικές τέχνες στη Σχολή Δοξιάδη στην Αθήνα και κατόπιν φοίτησε στη Σχολή Καλών Τεχνών του Παρισιού. Με συναφές αντικείμεν

ο και αγάπη στις τέχνες, ξεκίνησε να δουλεύει δίπλα του.

"Θυμάμαι όταν δουλέψαμε μαζί στις "Τρωάδες" το 1977. Επαιζα κιόλας! Χρησιμοποιούσαμε ένα σπαθί στην παράσταση, ήταν το σπαθί του Μενέλαου, το οποίο ανήκε στον θείο της Δέσπως Διαμαντίδου, που ήταν ναύαρχος", θυμάται. "Κάθε φορά, μετά το φινάλε, έπρεπε να το φυλάμε σε ιδιαίτερο μέρος μην τυχόν και χαθεί"!

Στη μνήμη της Νίκης Τσαρούχη έχουν χαραχθεί ανεξίτηλα τα μεγάλα διαστήματα που έζησαν οι δυο τους σε ένα αγροτόσπιτο έξω από το Παρίσι. Το σπίτι στη γαλλική επαρχία το είχε αγοράσει ο ίδιος ο Τσαρούχης, επιλέγοντας τον τόπο για πολύ συγκεκριμένους λόγους. "Στο χωριό, ο Τσαρούχης παράλληλα με τη ζωγραφική του έγραφε, καλλιεργούσε τη γη και μαγείρευε. Επειδή ήταν διαβητικός, πρόσεχε πολύ τη διατροφή του, ήταν χορτοφάγος και αντιμετώπιζε το πρόβλημα της υγείας του χωρίς φάρμακα. Στον κήπο καλλιεργούσε πατάτες, ντομάτες, διάφορα ζαρζαβατικά, τα πάντα. Οταν ήταν να μαγειρέψουμε, βγαίναμε στο μποστάνι και κόβαμε ό,τι θα βάζαμε στο φαγητό μας. Μαγείρευε πολύ ωραία. Ενα από τα αγαπημένα του φαγητά ήταν οι ντομάτες γεμιστές".

Στη Γαλλία, ο Τσαρούχης βρέθηκε μετά το πραξικόπημα των Συνταγματαρχών. Επέλεξε να εγκατασταθεί στο συγκεκριμένο μέρος επειδή ήξερε και τη γλώσσα. Ομως η σχέση του με τη χώρα αυτή ήταν συνεχής. Είχε ξαναπάει στο παρελθόν και συνέχισε να πηγαινοέρχεται μέχρι το τέλος της ζωής του. Εκεί ο Ελληνας ζωγράφος δούλευε μόνο με το φως της ημέρας. "Επρεπε να προλάβει το φυσικό φως για τα χρώματα και τα σχέδιά του", λέει η κ. Τσαρούχη-Γρυπάρη. "Στο χωριό κοντά στο Meru κάναμε μεγάλες βόλτες στο δάσος και συζητήσεις για την Τέχνη, την οικογένεια, την κατάσταση στην Ελλάδα".

Οι αναμνήσεις της από την κοινή τους ζωή είναι πολλές. "Η Τέχνη ήταν η ζωή του, αλλά συγχρόνως διασκέδαζε. Οταν δούλευα μαζί του στο θέατρο ή αλλού, τρέχαμε από το πρωί, όμως το βράδυ γλεντούσαμε. Ξυπνούσε πολύ νωρίς, άρχιζε τη δουλειά και μπορούσε όλη τη μέρα να τρέχει. Είχε μεγάλη αντοχή". Η κ. Τσαρούχη-Γρυπάρη δυσκολεύεται να περιγράψει τον διάσημο καλλιτέχνη. "Είναι δύσκολο να αναλύσω τι μου έχει αφήσει σε προσωπικό επίπεδο η σχέση με τον θείο μου. Είναι πολύ διαφορετικό να ζεις και να μεγαλώνεις με έναν διάσημο άνθρωπο, αλλά εσύ να τον γνωρίζεις από μια άλλη πλευρά. Δεν μπορώ να τα βάλω όλα σε τάξη και να τον περιγράψω. Σίγουρα, όμως, ο Τσαρούχης ήταν ένας γενναιόδωρος άνθρωπος που έδινε απλόχερα τις γνώσεις του για τη ζωγραφική και το θέατρο. Ενας διορατικός, έξυπνος καλλιτέχνης με ανοιχτό μυαλό".

Εργα. Η έκθεση «Ο ζωγράφος και τα μοντέλα του» φιλοξενείται στον 1ο όροφο του μουσείου. Τα έπιπλα ήταν του ζωγράφου.

Το διατηρητέο νεοκλασικό όπου εδώ και χρόνια στεγάζεται το Ιδρυμα Τσαρούχη το σχεδίασε ο ίδιος το 1965. Αρχικά σκεφτόταν να κάνει ένα χωριάτικο σπίτι με μεγάλη αυλή στο κέντρο. "Ηθελε να υπάρχει ένας μεγάλος χώρος για να κάνει μεγάλα έργα. Ομως, σε αυτή την περιοχή απαγορευόταν να χτίσει κάποιος στα όρια του οικοπέδου. Πριν ολοκληρωθεί η ανέγερσή του, το 1967, έφυγε για τη Γαλλία".

Ο Γιάννης Τσαρούχης ήδη από τη δεκαετία του '70 είχε αποφασίσει να δημιουργήσει το ίδρυμα με σκοπό να κρατήσει συγκεντρωμένα τα έργα του. Τα κατάφερε το 1981 και έκτοτε λειτουργεί ως κληροδότημα. Εναν χρόνο μετά, το μουσείο άνοιξε τις πόρτες του για το κοινό. Ενας λιτός χώρος σε μια γειτονιά του Αμαρουσίου. "Μελετούσε τα καταστατικά άλλων μουσείων και έχει αποφασίσει να μην πουλήσει τα έργα του. Ακόμη και ο ίδιος συναντούσε δυσκολίες όταν ήθελε να δει έργα του που ήταν σε ιδιωτικές συλλογές. Ετσι αποφάσισε να πραγματοποιήσει την ιδέα. Δημιούργησε το μουσείο με σκοπό να εκθέτει τη συλλογή του και να διαδοθεί το έργο του".

Ο Τσαρούχης έμενε και δούλευε σε αυτό τον χώρο. "Στον πρώτο όροφο και στο δώμα ζωγράφιζε. Εδώ έχει κάνει μεγάλους πίνακες όπως π.χ. τον Θεόφιλο,  Καφενείο Νέον κ.ά. Κάτω διατηρούσε το καθιστικό του και εκεί εργάστηκε μόνο το τελευταίο διάστημα πριν πεθάνει. Οσο ζούσε, ο ίδιος αποφάσιζε τις εκθέσεις, τα θέματα, το πώς θα εκτεθούν οι πίνακες. Συγκέντρωνε τα έργα του κατά θέματα και τα τοποθετούσε σε κορνίζες 70x100. Ηθελε να είναι βαριά, είχε βάλει ξύλα από πίσω για να μην μπορεί κάποιος να τα σηκώσει", αναφέρει η ίδια.
Το 1981 ο ζωγράφος όρισε τα μέλη του Διοικητικού Συμβουλίου του Ιδρύματος και ο ίδιος είχε την ευθύνη για τη λειτουργία του.

 "Οταν πέθανε, το 1989, έπρεπε να συγκεντρωθεί ό,τι υπήρχε στον χώρο και να καταγραφούν όλα μέσα σε έξι μήνες. Πριν ξεκινήσουμε, ζητήσαμε από έναν φίλο του κινηματογραφιστή να αποτυπώσει σε φιλμ τους προσωπικούς του χώρους".Τώρα πια όλα τα έργα του καθώς και μέρος του αρχείου του ζωγράφου υπάρχει σε ψηφιακή μορφή. "Καταγράφηκαν πάνω από 5.000 έργα. Εχουμε στην κατοχή μας ακόμη και τα χαρτάκια που κράταγε, τα σκίτσα του, πολλές μακέτες σκηνικών αλλά και έργα άλλων καλλιτεχνών" προσθέτει η κ. Γρυπάρη.

Το Ιδρυμα Τσαρούχη παρουσιάζει κάθε χρόνο διαφορετικά έργα του καλλιτέχνη.

Στις εκθέσεις υπάρχει συνέχεια και η επεξήγηση πλησιάζει τον τρόπο με τον οποίο δούλευε ο ζωγράφος. Αλλωστε, ο στόχος είναι να έρθει ο επισκέπτης κοντά στο έργο του. Αυτήν τη στιγμή στο μουσείο φιλοξενείται η έκθεση με τίτλο "Ο ζωγράφος και τα μοντέλα του". Πρόκειται για μια έκθεση με έργα του ζωγράφου από τις δεκαετίες '60 και '70, στην οποία παρουσιάζονται οι πίνακες, δίπλα από τις φωτογραφίες των μοντέλων που τράβηξε ο ίδιος ο καλλιτέχνης. "Η συγκεκριμένη έκθεση παρουσιάζει κυρίως προσωπογραφίες αλλά και πίνακες αλληγορικούς".

Το Ιδρυμα Γ. Τσαρούχηλειτουργεί Τετάρτη έως Κυριακή,

     από τις 9:00 έως τις 14:00 στην οδό Πλουτάρχου 28.