Η πραγματικότητα των ελληνοτουρκικών & η «ανορθόδοξη» επίσκεψη Ερντογάν

Η επίσημη επίσκεψη ενός προέδρου της Τουρκικής Δημοκρατίας στην Ελλάδα για πρώτη φορά ύστερα από 65 χρόνια θα έπρεπε να αποτελεί τον σταθμό μιας διαδρομής βελτίωσης των σχέσεων και να σηματοδοτεί με τη βαρύτητά της την έναρξη μιας νέας περιόδου στις σχέσεις των δύο χωρών, επισφραγίζοντας την επίλυση μιας σειράς προβλημάτων στις διμερείς σχέσεις.

Με την επίσκεψη Erdogan στις 7 και 8 Δεκεμβρίου, όμως, δεν συμβαίνει κάτι τέτοιο. 

Αντιθέτως, με τον τρόπο που οργανώθηκε, σπαταλιέται ένα σημαντικό διπλωματικό εργαλείο, όπως είναι η επίσημη επίσκεψη αρχηγού του τουρκικού κράτους στην Ελλάδα.

Ετσι η Αθήνα βρέθηκε τις τελευταίες εβδομάδες να επιχειρεί να διαχειριστεί την επίσκεψη με τρόπο αμυντικό και παθητικό, εκπέμποντας μηνύματα για το τι δεν πρέπει να πράξει και να πει στη διάρκεια της επίσκεψής του ο κ. Erdogan.

                                                                        Εξωραϊσμός

Οι επαφές και η διατήρηση ανοικτών διαύλων επικοινωνίας με την τουρκική ηγεσία πρέπει να είναι κορυφαία προτεραιότητα της ελληνικής εξωτερικής πολιτικής, για λόγους που δεν έχουν να κάνουν μόνο με την επιχείρηση κατευνασμού ενός ισχυρού, νευρικού και ανεξέλεγκτου γείτονα, αλλά γιατί πρέπει παράλληλα με τη δυνατότητα διαχείρισης κρίσεων να δημιουργούνται οι προϋποθέσεις για τη «θετική ατζέντα,» όπως την ονομάζει ο Ν. Κοτζιάς, ή τα θέματα χαμηλής πολιτικής, όπως τα έχει ονομάσει ο Γ. Παπανδρέου.

Ομως είναι εντελώς διαφορετικό η πραγματοποίηση της επίσκεψης του προέδρου της Τουρκικής Δημοκρατίας σε συνδυασμό με την προσπάθεια που καταβάλλεται πανταχόθεν τις τελευταίες ημέρες προκειμένου να εξωραϊστεί κάθε κίνηση ή δήλωση εκ μέρους Τούρκων αξιωματούχων ώστε να μη διαταραχθεί το κλίμα της επίσκεψης.

                                                             Casus beli & γκρίζες ζώνες

Στο πλαίσιο αυτής της προσπάθειας δυστυχώς τείνει να παρερμηνευθεί και να κρυφτεί κάτω από το χαλί η πραγματικότητα των ελληνοτουρκικών σχέσεων: 

Ο κ. Erdogan φάνταζε για ένα σημαντικό κομμάτι της ελληνικής πολιτικής ελίτ ως ο ηγέτης που σε αντίθεση με το κεμαλικό κατεστημένο δεν είναι τόσο απειλητικός στο Αιγαίο και σε κάθε περίπτωση εκείνος που έχει «μπέσα» και έτσι πανίσχυρος μπορεί να διαπραγματευθεί με την Ελλάδα μια σειρά από ζητήματα.

Ο κ. Erdogan πράγματι μιλά διαφορετική γλώσσα από εκείνη των προκατόχων του. 

Όμως η αλήθεια είναι ότι στα 15 χρόνια διακυβέρνησης της χώρας από το ΑΚΡ, όχι μόνο παραμένουν στο τραπέζι το casus belli και η θεωρία των «γκρίζων ζωνών», αλλά έχει πλέον εμπεδωθεί - με δική του πρωτοβουλία - και το μειονοτικό ζήτημα με ευθεία ανάμιξη της Τουρκίας στις εσωτερικές υποθέσεις της χώρας μας σε ό,τι αφορά τη Θράκη.

Ο κ. Erdogan επέβαλε στην κυβέρνηση Καραμανλή το 2004 την περιοδεία του στη Θράκη, νομιμοποιώντας έκτοτε τις «επιθεωρήσεις» που με προκλητικό τρόπο πραγματοποιούν συχνά πυκνά Τούρκοι υπουργοί και αξιωματούχοι στη Θράκη, αλλά και το «ενδιαφέρον» της Τουρκίας «για τους ομογενείς της τουρκικής μουσουλμανικής μειονότητας». 

Στο πλαίσιο μάλιστα μιας ευρύτερης νεοθωμανικής αντίληψης που εμπνέει τον Τ. Erdogan και της αμφισβήτησης και επιλεκτικής ερμηνείας της Συνθήκης της Λωζάννης.

                                                                    Παραμένει πανίσχυρος

Λανθασμένα επιχειρείται να δοθεί η εντύπωση ότι ένας αδύναμος Erdogan προσφεύγει στην Ελλάδα για να αντλήσει δύναμη και κύρος από την επαφή του με την ελληνική κυβέρνηση θέλοντας επίσης να «ξεφύγει από τη διεθνή απομόνωση».

Ο κ. Erdogan, παρά τα σοβαρά προβλήματα που αντιμετωπίζει, λόγω των απειλών ασφάλειας και των σκανδάλων στο εσωτερικό της χώρας του, παραμένει ισχυρός, και η Τουρκία επίσης, τουλάχιστον σε τέτοιο βαθμό ώστε να μην έχει ανάγκη τη «χείρα βοηθείας» που ενδεχομένως της τείνει η Ελλάδα. 

Με απευθείας πλέον διαπραγμάτευση με τη Μόσχα, το Ιράν, τις χώρες της περιοχής, με τραυματισμένες αλλά κομβικές σχέσεις με τις ΗΠΑ, με διαταραγμένες αλλά ισχυρές σχέσεις με την Ευρώπη, με ανοίγματα στη Νοτιοανατολική Ασία και στην Αφρική, δεν θα μπορούσε εύκολα να μιλήσει κανείς για απομόνωση της Τουρκίας.

Πιθανόν το πρόβλημα θα υπήρχε για τις επισκέψεις του κ. Erdogan σε χώρες της Δυτικής Ευρώπης, αλλά στην Ελλάδα θα είναι «προστατευμένος» από διαδηλώσεις Κούρδων και Τούρκων αντιφρονούντων και από ενοχλητικές ερωτήσεις δημοσιογράφων – από την άποψη αυτή είναι ασφαλής επιλογή η επίσκεψή του στην Ελλάδα σε σχέση με άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

                                                                              Νέα Τουρκία

Ο κ. Erdogan ουδέποτε ανακάλεσε τη δήλωσή του (που αποτελεί το κορυφαίο ιδεολόγημα στην ανασύσταση της «Νέας Τουρκίας» που επαγγέλλεται) για την «αδικία» που επέφερε η Συνθήκη της Λωζάννης στην Τουρκία. Και το μεγάλο πρόβλημα δεν είναι μόνον η αμφισβήτηση της Συνθήκης της Λωζάννης, αλλά κυρίως η ερμηνεία της από τον Τ. Erdogan.

                                                           Θράκη & μειονότητες στην ατζέντα

Σε ό,τι αφορά τη Θράκη: 

ο κ. Erdogan, όπως έπραξε και το 2004, μετά και πριν από την προσευχή στο Εσκί Τζαμί της Κομοτηνής, με τρόπο ξεκάθαρο θα μιλήσει για την «ανάγκη οι μειονότητες να αποτελούν γέφυρα φιλίας» και τα «μέλη της μειονότητας να είναι καλοί Ελληνες πολίτες». 

Θα στείλει όμως και μόνο με την παρουσία του εκεί, εν μέσω του πλήθους που θα τον υποδεχθεί, το μήνυμα ότι ο ίδιος εγγυάται τα δικαιώματα της μειονότητας και ότι η «μητέρα πατρίδα των 80 εκατομμυρίων κατοίκων είναι στο πλευρό της μειονότητας» και συνεπώς ο ισχυρός πόλος εξουσίας στην περιοχή δεν είναι η ελληνική πολιτεία, αλλά το τουρκικό προξενείο και οι θεσμοί που αναπτύσσονται γύρω από αυτό, με πρώτες τις ψευδομουφτείες και τους συλλόγους που διεκδικούν στην ονομασία τους τον όρο «τουρκικός».

Θέματα όπως το εκπαιδευτικό, η εκλογή μουφτήδων, η εφαρμογή αποφάσεων του ΕΔΑΔ θα τεθούν στη διάρκεια της επίσκεψης, είτε ρητά είτε με συμβολικές κινήσεις, όπως συνηθίζεται…

                                                                 Διάλειμμα στις παραβιάσεις

Λάθος μήνυμα επίσης είναι να προβάλλεται ως «επίτευγμα» το ότι δεν υπάρχουν παραβιάσεις του εναέριου χώρου τις τελευταίες ημέρες αφ’ ότου ανακοινώθηκε η επίσκεψη… 

Το ζήτημα φυσικά είναι να εκλείψει ο λόγος της έντασης στο Αιγαίο και όχι ένα διάλειμμα τεσσάρων-πέντε ημερών προκειμένου ο κ. Erdogan να πραγματοποιήσει ανενόχλητος την περιοδεία του.

Υπάρχουν μερικά projects που μένουν στο τραπέζι και είναι σημαντικά, όπως η σιδηροδρομική σύνδεση Κωνσταντινούπολης – Θεσσαλονίκης με ταχεία, η ατμοπλοϊκή σύνδεση Σμύρνης – Θεσσαλονίκης και το άνοιγμα νέας μεθοριακής διάβασης στον Έβρο, αλλά φυσικά αυτά δεν μπορούν να δικαιολογήσουν την επίσκεψη ενός Τούρκου προέδρου στην Ελλάδα.

                                                            Οι διαφορές θα παραμείνουν

Η επίσκεψη Erdogan το πιθανότερο είναι ότι θα επιβεβαιώσει σε ανώτατο επίπεδο τη διατήρηση όλων των προβλημάτων και των διαφορών (όπως τις αντιλαμβάνεται η Τουρκία) στις διμερείς σχέσεις και αποκαλύπτει την αγωνία της Αθήνας για τη νευρικότητα και επιθετικότητα της Άγκυρας, ενώ στο Κυπριακό είναι προφανές ότι η απόσταση είναι μεγάλη και στο μεταναστευτικό το κλειδί κρατούν η Ε.Ε. και το Βερολίνο.

Χρειάζεται ιδιαίτερη προσοχή και λεπτοί χειρισμοί ώστε ο κατευνασμός να μην οδηγήσει τελικά σε δορυφοροποίηση.

ΥΓ.: Πάντως είναι τουλάχιστον θετικό ότι δεν έγινε δεκτή η αρχική απαίτηση της τουρκικής πλευράς να παρακαμφθεί το πρωτόκολλο και να μην υπάρξει κατάθεση στεφάνου στον Άγνωστο Στρατιώτη, καθώς οι σύμβουλοι του κ. Erdogan θεωρούσαν ότι δεν είναι καλό για το προφίλ του να φωτογραφηθεί κάτω από τις αναγραφές των τόπων ηρωισμού του Ελληνικού Στρατού στη Μικρασιατική Εκστρατεία: 
«ΑΙΔΙΝΙΟΝ=ΠΡΟΥΣΣΑ=ΦΙΛΑΔΕΛΦΕΙΑ ΤΟΥΜΛΟΥΜΠΟΥΝΑΡ=ΚΙΟΥΤΑΧΕΙΑ=ΔΟΡΙΛΑΙΩΝ ΑΦΙΟΝ ΚΑΡΑΧΙΣΑΡ=ΣΑΓΓΑΡΙΟΣΚΑΛΕΓΚΡΟΤΟ».