Ο πολίτης & ο φόβος της απώλειας του ελεγχου

Το έναυσμα για να γράψω αυτό το άρθρο, το πήρα από τα σχόλια κάποιων αναγνωστών σε ένα προηγούμενο άρθρο που είχε ως τίτλο: Η βαρβαρότητα της δημοκρατίας.

Το ζήτημα που έθεταν ήταν απλό αλλά και κρίσιμο γι’ αυτούς:

«Σε ένα μη δημοκρατικό πολίτευμα ποιος θα ελέγχει την εξουσία;» 

Όμως για να κάνουν αυτήν την ερώτηση, σημαίνει ότι θεωρούν ότι επί δημοκρατίας αυτοί μπορούν να ελέγχουν την εξουσία. ΩΗΜΕ! 

Ας αναρωτηθούμε λοιπόν:

Ποια είναι τα 4 μεγαλύτερα κακά που μπορεί να συμβούν σε μία χώρα;

Α) Ο πόλεμος

Β) Η πτώχευση

Γ) Να γεμίσει από απρόσκλητους ξένους

Δ) Να χάσει κυριαρχία επί των εδαφών της.

Είναι ελπίζω εμφανές σε όλους πως επί δημοκρατίας 

από τα 4 μεγαλύτερα κακά, συνέβησαν τα 3 

(πτώχευση, γκρίζες  ζώνες, μετανάστες)...

Ο μόνος δε λόγος που η Ελλάδα δεν έχει καταλήξει και σε πόλεμο είναι επειδή οι πολιτικοί μας προτιμούν να εξευτελίζεται η χώρα από τις διαρκείς προκλήσεις της Τουρκίας από το να ρισκάρουν κάποια σύγκρουση.

Yπήρξε λοιπόν λαϊκός έλεγχος της εξουσίας επί δημοκρατίας;

Σε τίποτα απολύτως...

Το θέμα του ελέγχου, την αίσθηση δηλαδή που έχει αποκτήσει ο πολίτης ότι «κάτι ελέγχει» και τον φόβο που του προκαλεί η ιδέα ότι μπορεί να χάσει αυτόν τον έλεγχο, με αποτέλεσμα τον ερχομό «μεγάλων δεινών», πρέπει να το εξετάσουμε λίγο βαθύτερα.

Κατά πρώτον, πρέπει να πούμε ότι οι άνθρωποι αυτή την αίσθηση ότι «ελέγχουν κάτι» την απέκτησαν τους τελευταίους δύο αιώνες. Οι άνθρωποι έζησαν για χιλιάδες χρόνια χωρίς να έχουν αυτήν την αίσθηση. 

Στον μεσαίωνα ο άνθρωπος δεν είχε την ανάγκη να ελέγχει, αλλά να εμπιστεύεται.

Εμπιστευόταν τον  Θεό, την εκκλησία, τους άρχοντές του, το επαγγελματικό σωματείο του το οποίο, σημειωτέον, εκτός των επαγγελματικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων, ανέπτυσσε και πνευματικές  λειτουργίες.

Ακριβώς γι’ αυτούς τους λόγους ο άνθρωπος του μεσαίωνα απολάμβανε την υπαρξιακή ανάπαυση. Όπως γράφει η μεγάλη γαλλίδα ιστορικός Regine Pernoud:

«Αγροτική εργασία και ταξίδια για προσκύνημα, ρεαλισμός & φαντασία. Αυτοί ήταν οι δύο πόλοι της Μεσαιωνικής ζωής, μέσα στους οποίους ο άνθρωπος εξελισσόταν χωρίς την παραμικρή δυσκολία, ενώνοντας τον ένα με τον άλλο και περνώντας απ’ τον ένα στον άλλο με μία ευκολία που ποτέ δεν θα ξανάβρισκε στη συνέχεια. Απ’ το σύνολο προκύπτει μία εμπιστοσύνη στη ζωή, μία χαρά του να ζεις της οποίας η αντίστοιχη δεν βρίσκεται σε κανένα άλλο πολιτισμό» .

Η αίσθηση της δυνατότητας ελέγχου ήταν μία από τις ψευδαισθήσεις που δημιούργησε η νεωτερική εποχή, ξεκινώντας από την γαλλική επανάσταση, ή καλύτερα, από την Αναγέννηση ακόμη, όταν δημιούργησαν στους ανθρώπους την ιδέα ότι έχουν ένα «ΕΓΩ»  αυτόνομο, το οποίο μπορεί να έχει τον αυτοέλεγχο αλλά και να είναι κριτής και ελεγκτής των πάντων.

Ταυτόχρονα, η κατάρρευση του μεσαιωνικού κόσμου και των βεβαιοτήτων του, οδήγησε τον άνθρωπο να αμφιβάλει για τα πάντα, να νοιώθει χαμένος μέσα σε ένα αβέβαιο και εχθρικό κόσμο, οπότε ένοιωθε ακόμη μεγαλύτερη την ανάγκη να «ελέγξει''. 

Αυτή η ψευδαίσθηση(της δυνατότητας ελέγχου) σιγά - σιγά απέκτησε τόσο μεγάλη ισχύ εντός του νοητικού & ψυχικού κόσμου των ανθρώπων, ώστε και μόνον η σκέψη ότι μπορεί να την χάσουν τους προκαλεί συναισθήματα πανικού, μια που την βιώνουν, ασυνείδητα, ως μία απώλεια ελέγχου όπως αυτή που αισθάνεται κάποιος που υποφέρει από κάποια ψυχική νόσο.

► Και τώρα ερχόμαστε σε ένα άλλο θέμα που φαίνεται ότι πολλοί δεν το έχουν καταλάβει:

H δημοκρατία, η  δικτατορία & η απόλυτη μοναρχία, δεν είναι τα μόνα πολιτικά συστήματα που υπάρχουν.Στην Αγγλία το 1200 ο Bασιλέας ελέγχονταν σε όλα από την βουλή των ευγενών & των εκκλησιαστικών, στην αρχαία Σπάρτη υπήρχαν 2 βασιλείς, αλλά υπήρχε & η γερουσία που έπαιρνε αποφάσεις.

Στο Βυζάντιο δεν υπήρχε μόνος του ο αυτοκράτορας, αλλά ο στρατός & η εκκλησία είχαν τον δικό τους μερίδιο εξουσίας.

►Εν ολίγοις: υπάρχουν πολλοί τρόποι κοινωνικού ελέγχου επί μίας εξουσίας, ώστε αυτή να είναι άρρηκτα συνδεδεμένη με το ευρύτερο κοινωνικό σύνολο, χωρίς να είναι αναγκαία η προσφυγή στην ψήφο  του  πλήθους.

►Σε κάθε περίπτωση, το σφάλμα υπάρχει στην διατύπωση της άστοχης ερώτησης, «Ποιος θα ελέγχει την εξουσία;». 

Όχι,  δεν πρέπει να τίθεται αυτό το ερώτημα, αλλά το ακόλουθο: 

«Η συγκεκριμένη εξουσία υπηρετεί το ΚΑΤΕΧΟΝ (''Αυτό'' που συγκρατεί τις δυνάμεις τις ανομίας και της διάλυσης) ή αντίθετα υπηρετεί τις δυνάμεις της ανομίας και της φθοράς; »

Και πια είναι εκείνη η εξουσία, εκείνη η αρχή που υπηρετεί το ΚΑΤΕΧΟΝ;

Την απάντηση την δίνει ο Γερμανός φιλόσοφος  του δικαίου Καρλ Σμιτ :

«Η  Χριστιανική Αυτοκρατορία, που με όλες τις αστυνομικές & στρατιωτικές δυνάμεις της επιδιώκει να επιβάλλει την ορθόδοξη ηθική.»

ή Με αυτό το άρθρο θέλησα να επισημάνω δύο βασικά πράγματα:

Α) Ο άνθρωπος πέρασε από την «ανάγκη να εμπιστεύεται» στην «ανάγκη να  ελέγχει»,  εξαιτίας της υπαρξιακής του απομόνωσης.

B) Η ιδέα ότι ο πολίτης «μπορεί να ελέγξει», ήταν η πιο περίτεχνη ψευδαίσθηση που κατάφερε να δημιουργήσει το νεωτερικό πνεύμα.

                                                             Θεόδωρος Λάσκαρης

                                                             theodotus.blogspot.gr