Η Ευρωπαϊκή & Διεθνής διάσταση του Μεταναστευτικού

Η δραματική διάσταση που πήρε μέσα στο καλοκαίρι το μεταναστευτικό, με την «απόβαση» χιλιάδων προσφύγων στην Κω και τα νησιά του Βορείου Αιγαίου και την παρέμβαση της Ελλάδας στο Ευρωπαϊκό Ταμείο, προκειμένου για την άμεση εκταμίευση του 4% από τα 500εκ. Ευρώ που η χώρα δικαιούται λόγω της ανθρωπιστικής κρίσης καθώς και του 3% της του αντίστοιχης στήριξης του 2014, που δεν εκταμιεύτηκαν ποτέ, σηματοδοτούν μόνο την αρχή μιας νέας Ευρωπαϊκής διάστασης του μεταναστευτικού.

Με την Ελλάδα και την Ιταλία μόνο σαν ενδιάμεσους σταθμούς, χιλιάδες προσφύγων αναζητούν το όνειρο μιας νέας πατρίδας εγκλωβισμένοι στα σύνορα της Μ. Βρετανίας (μέσω Γαλλίας), της Γερμανίας (μέσω Ουγγαρίας και Αυστρίας, που δέχονται πλέον το μεγαλύτερο όγκο των χερσαία μετακινούμενων προσφύγων, που κινούνται μέσω Σερβίας), αλλά και την Ελβετία, που έχει πλέον επίσημα προκηρύξει θέσεις μετεγκατάστασης προσφύγων με κατεύθυνση στην αγροτική παραγωγή και μισθό 3000 ευρώ μηνιαίως, το «ελληνικό» και «ιταλικό» ως τώρα θέμα είναι περισσότερο από ποτέ ορατό για την Ευρώπη, αναγκάζοντας τις ευρωπαϊκές αρχές να το εξετάσουν για πρώτη φορά ουσιαστικά σαν Ευρωπαϊκή διαχείριση της κρίσης.

Μόλις την προηγούμενη εβδομάδα, Σύρος μετανάστης διέσχισε πεζή το τούνελ κάτω από τη Μάγχη, για να συλληφθεί λίγα μέτρα πριν τα σύνορα της Μ. Βρετανίας, ενώ ο θάνατος συμπατριώτη του που ταξίδευε σε βαλίτσα στις αποσκευές συγγενών του με προορισμό τη Γερμανία, συγκλόνισαν την κοινή γνώμη στην Ευρώπη, αναγκάζοντας την Ύπατη Αρμοστεία του Ο.Η.Ε. για τους πρόσφυγες να ζητήσει άμεση σύσκεψη για την Ευρώπη.

Κοιτάζοντας κανείς τις συνολικές εξελίξεις από τον Απρίλιο του 2015 και μετά, αντιλαμβάνεται ότι το Δουβλίνο απέχει ήδη μίλια μακριά, κάτω από τη δραματική κλιμάκωση που προκάλεσαν οι πρόσφατες γεωπολιτικές αλλαγές και μετακινήσεις. Πιο αναλυτικά:

Την Τετάρτη 13 Μαΐου τα πρώτα συμπεράσματα της έκτακτης Συνόδου Κορυφής της 23ης Απριλίου,ήρθαν στο φως. Η σημειολογία και η γλώσσα της νέας «Ατζέντας για τη Μετανάστευση» έκαναν σαφές ότι «έχει κυλήσει πολύ νερό στη Μεσόγειο» από την εποχή του Δουβλίνου, κάτι που είχε ήδη διαφανεί από τη Σύνοδο Κορυφής του Απριλίου.

Για πρώτη φορά που εισάγονται έννοιες όπως αυτή της εσωτερικής μετεγκατάστασης (relocation) και της μετεγκατάστασης (settlement), ενώ σε ό,τι αφορά την εσωτερική μετεγκατάσταση, που αποτελεί το σημείο αιχμής για τα «μετωπικά κράτη» (frontline states), όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, που πρώτα κλήθηκαν να αντιμετωπίσουν τις μεταναστευτικές ροές, συζητείται για πρώτη φορά η σύσταση ενός μηχανισμού με «κλείδα διανομής», για πρόσφυγες και αιτούντες άσυλο.

Μια μεταβολή που απέχει παρασάγγας στον τομέα του ασύλου από αυτήν του Δουβλίνου αλλά και την ψυχολογία αντιμετώπισης της παράνομης μετανάστευσης, αφού οι απανωτές τραγωδίες στη Μεσόγειο φαίνεται ότι ανέστρεψαν το φακό, τοποθετώντας την κρίση σαν Ευρωπαϊκό θέμα πρώτης γραμμής. Και παρότι η επίσημη παραδοχή θα αργήσει και τα κράτη-μέλη συνεχίζουν να δρουν στο πλαίσιο των εθνικών πολιτικών τους, η Επιτροπή ακόμη για πρώτη φορά λόγο και για μελλοντική ενιαία ευρωπαϊκή αρχή λήψης αποφάσεων για το άσυλο, καθώς και για Δικαστήριο Ασύλου.

Αυτά στις αρχές του καλοκαιριού. Το πρώτο συμπέρασμα για το που οδεύει σε βάθος χρόνου η συζήτηση είναι καταρχήν: το ομοιόμορφο καθεστώς ασύλου σε όλη την ΕΕ, με την ανάπτυξη ενός Κώδικα Ασύλου αλλά και ενός «πλαισίου για αμοιβαία αναγνώριση των αποφάσεων ασύλου», όπου η απονομή ασύλου σε ένα κράτος-μέλος θα πρέπει να αναγνωρίζεται σε ένα άλλο.

Τα δίκτυα

Επιχείρηση Ασφάλεια & η Διεθνής ανθρωπιστική διάσταση

Ωστόσο, σε από αυτό που η Ε.Ε. ονομάζει εξωτερική διάσταση, μεγαλύτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η συζήτηση για την ανάπτυξη ευρωπαϊκής επιχείρησης που θα αναλάβει την καταστροφή της υποδομής των δουλεμπόρων. Η Ρώμη πιέζει προς αυτή την κατεύθυνση, ενώ η Επίτροπος Μογκερίνι παρουσίασε, στο Συμβούλιο Ασφαλείας των Ηνωμένων Εθνών σχέδιο ψηφίσματος με το οποίο οι χώρες που θα επιχειρήσουν πρέπει να ζητούν εντολή για μια τέτοια επιχείρηση.

Η έγκριση μιας τέτοιας συντεταγμένης Ευρωπαϊκής επιχείρησης για την καταστροφή των σκαφών των δουλεμπόρων, που έτσι κι αλλιώς εμπίπτει στο Κεφάλαιο 7 του Χάρτη των Ηνωμένων Εθνών, μοιάζει παρόλα αυτά σχεδόν απίθανο να εγκριθεί. Με δεδομένο ότι μια τέτοια επιχείρηση θα ξεκινούσε από χώρες όπως η Λιβύη, όπου η κρατική δομή δεν υφίσταται, σε χώρες όπως η Αίγυπτος είναι αμφίβολο ότι θα μπορούσε να συμβεί, δημιουργώντας καραμπόλες διεθνούς δικαίου, σχετικά για το αν είναι ή όχι απαραίτητη η συγκατάθεση της χώρας στην οποία θα λάβει χώρα μια τέτοια επιχείρηση.

Στην ουσία, το θέμα των δικτύων των δουλεμπόρων, που εντάσσεται σε μία από τις τρεις προτεραιότητα της Ευρωπαϊκής Ατζέντας για την Ασφάλεια και η οποία αφορά το οργανωμένο έγκλημα, φωτογραφίζει «τρίτες χώρες» και τους πολίτες τους, που είναι αυτοί που αποτελούν και το μεγαλύτερο κύμα, στιγματίζοντας τους συνολικά με μια σκιά παραβατικότητας και τρομοκρατίας. Και ενώ δεν πρέπει να παραβλέπεται το ότι στις χιλιάδες των ανθρώπων που έρχονται μέσω των μεταναστευτικών κυμάτων στην Ευρώπη μπορεί να κρύβονται τρομοκρατικά στοιχεία, οι πρόσφατες τρομοκρατικές επιθέσεις τύπου «Charlie Hebdo» δεν αφήνουν πολλά περιθώρια για συνεργασία με τις αρχές τρίτων χωρών, είτε αυτές είναι χώρες προέλευσης είτε χώρες διέλευσης.

Η εγκαθίδρυση πιλοτικών κέντρων σε χώρες της Αφρικής, σε συνεργασία με τον Διεθνή Οργανισμό Μετανάστευσης (ΙΟΜ) και την Ύπατη Αρμοστεία του ΟΗΕ για τους Πρόσφυγες με σκοπό την παροχή πληροφοριών για εθελοντική μετεγκατάσταση ή και για εθελοντικές επιστροφές, συνιστά ένα νέο μέτρο που προτείνεται ως ρεαλιστική «λύση» στα παραπάνω διλλήματα. Παράλληλα θα εξεταστεί η συνεργασία στη διαχείριση συνόρων στο πλαίσιο των ευρωπαϊκών αποστολών της Κοινής Πολιτικής Ασφάλειας και Άμυνας, με τον Νίγηρα σαν την πρώτη αφρικανική χώρα όπου θα εφαρμοστεί το μοντέλο αυτό.

Παράλληλα, σε μια προσπάθεια να μπορούν άνθρωποι από τρίτες χώρες να έρχονται με ασφάλεια στην Ευρώπη, η Επιτροπή σχεδιάζει να προτείνει ένα πανευρωπαϊκό σύστημα μετεγκατάστασης, το οποίο θα λειτουργεί με κριτήρια όπως το μέγεθος του πληθυσμού, το ΑΕΠ, το ποσοστό ανεργίας, αλλά και ο αριθμός παλαιότερων αιτούντων άσυλο και μετεγκατασταθέντων σε κάθε χώρα ώστε να διασφαλίζεται η κατανομή τους με δικαιοσύνη. Μάλιστα, η Κομισιόν σχεδιάζει να προσφέρει το ποσό των 50 εκατ. ευρώ για την περίοδο 2015-2016 για να στηρίξει το συγκεκριμένο σύστημα.

Παράλληλα, με αξιωματικούς-συνδέσμους θα ενισχυθούν επίσης οι αντιπροσωπείες της ΕΕ σε χώρες όπως η Αλγερία, η Αίγυπτος, το Μαρόκο, η Τυνησία, ο Λίβανος, το Πακιστάν, η Ιορδανία κ.ά. Στην Ατζέντα γίνεται ιδιαίτερη αναφορά στην Τουρκία με την οποία η συνεργασία πρέπει να ενισχυθεί. Για τον λόγο αυτόν θα εγκατασταθεί στην Τουρκία σύνδεσμος του Frontex. Έμφαση θα δοθεί, τέλος, στο θέμα των επιστροφών και στην καλύτερη εφαρμογή των Συμφωνιών Επανεισδοχής. Κρίσιμος θα είναι στο σημείο αυτό ο ρόλος του Frontex.

Ωστόσο τις τελευταίες εβδομάδες ψηλά στην ατζέντα βρίσκεται-με πρωτοβουλία της Βρετανίας- το θέμα του Eurodac system. που ορίζει ποια χώρα είναι υπεύθυνη για τους πρόσφυγες που δεν καταφέρνουν να τους δοθεί άσυλο. Μόνο στη Γαλλία, συγκεντρώθηκαν τους τελευταίους μήνες 25000 πρόσφυγες, εν αναμονή των αιτήσεων για παροχή ασύλου από τη Βρετανία, ενώ δέκα απώλειες καταγράφηκαν ήδη, από απελπισμένους πρόσφυγες που επιχείρησαν να διασχίσουν λαθραία το στενό της Μάγχης όταν η αίτησή τους απορρίφθηκε.

Η ως τώρα ισχύουσα διαδικασία, που καθιστά τις χώρες εισδοχής υπεύθυνες για την παροχή ασύλου και όχι τις χώρες προορισμού των μεταναστών, αποτελεί ένα ακόμα μεγάλο αγκάθι, που η ελληνική κυβέρνηση καλείται να διαχειριστεί και να βάλει στο τραπέζι της συζήτησης για την επιπλέον χρηματοδοτική στήριξη. Μια από τις μεγαλύτερες προκλήσεις με το σύστημα του Δουβλίνου, που φαίνεται να δημιούργησε μια βασική ανισότητα , με την τοποθέτηση δυσανάλογης ευθύνης στα κράτη εισδοχής, όπως η Ελλάδα και η Ιταλία.

Πέραν των πρωτοβουλιών που η ΕΕ προτίθεται να λάβει στο πλαίσιο της καλύτερης και αποτελεσματικότερης διαχείρισης συνόρων (border management), η Κομισιόν και η EEAS προσπαθούν να κινηθούν δυναμικά για την κατ' αρχήν χρηματική ενίσχυση της επιχείρησης «Τρίτων» του Frontex (καθώς και της μικρότερης «Ποσειδών»). Η πρόταση που κατατέθηκε στην τελευταία Σύνοδο Κορυφής προβλέπει τον τριπλασιασμό του μηνιαίου προϋπολογισμού του «Τρίτωνα» σε περίπου 9 εκατ. ευρώ. Τα σχέδια αυτά όμως δεν έχουν ακόμη υλοποιηθεί, με αποτέλεσμα ο Frontex να μην μπορεί να προχωρήσει στην ενοικίαση του απαραίτητου εξοπλισμού.
Σήμερα η εσωτερική μετεγκατάσταση και η μετεγκατάσταση γίνονται κατά κύριο, αν όχι αποκλειστικό, λόγο σε εθελοντική βάση. Αν προχωρήσει η αναθεώρηση του Κανονισμού του Δουβλίνου, αυτό σταδιακά θα αλλάξει και θα κληθούν να συνεισφέρουν χώρες που σήμερα έχουν επιμελώς αποφύγει να το πράξουν, όπως αυτές της Ανατολικής Ευρώπης (ιδιαίτερα δε η Πολωνία, λόγω μεγέθους). Μια τέτοια εξέλιξη θα επιτρέψει την αποσυμφόρηση χωρών όπως η Ελλάδα, η Ιταλία, αλλά επίσης η Γερμανία και η Σουηδία, που είναι αυτές με πολύ μεγάλο αριθμό αιτούντων άσυλο.

Συγκλονιστικά είναι και τα στοιχεία της ετήσιας έκθεσης του Frontex, με δραματική αύξηση του μεταναστευτικού κύματος και στη Βόρεια Ευρώπη, κάνουν τις αλλαγές στο θέμα του ασύλου όσο και της ασφάλειας όλο και πιο επιτακτικές. αν διαβάσει κανείς προσεκτικά την ετήσια έκθεση του Frontex που δημοσιοποιήθηκε στα τέλη Ιουνίου. Το 2014 εντοπίστηκαν περισσότεροι από 280.000 άνθρωποι να προσπαθούν να εισέλθουν παρανόμως στην ΕΕ. Πρόκειται για νέο ρεκόρ και νούμερο διπλάσιο σε σχέση με το προηγούμενο ρεκόρ των 140.000 ανθρώπων που είχαν εντοπιστεί το 2011, τη χρονιά της Αραβικής Ανοιξης. Από όσους επιχείρησαν να εισέλθουν παράνομα σε ευρωπαϊκό έδαφος, το 28% (79.169) προερχόταν από τη Συρία. Ρεκόρ σημειώθηκε στον αριθμό των ανθρώπων από την Ερυθραία, που από 11.300 το 2013 εκτοξεύθηκαν σε 34.500 το 2014! Στην τρίτη θέση βρίσκονται οι Αφγανοί που έφθασαν τις 22.000, σε σχέση με 9.500 το 2013.

Οι δύο βασικές οδοί εισόδου είναι η Κεντρική Μεσόγειος (μέσω Ιταλίας) και η Ανατολική Μεσόγειος (μέσω Ελλάδας). Το 60% των εντοπισθέντων, περίπου 170.000 μετανάστες, ήρθαν μέσω της Κεντρικής Μεσογείου, καθώς η κατάρρευση των κρατικών δομών της Λιβύης είναι ελκυστική για τα δίκτυα των δουλεμπόρων. Τ
ο 18% πέρασε από την Ανατολική Μεσόγειο, συνολικά 50.800 άνθρωποι. Στο Αιγαίο Πέλαγος η αύξηση υπήρξε δραματική:
από 11.829 άτομα το 2013 φθάσαμε τα 43.377 το 2014. Οι περισσότεροι εξ αυτών δήλωσαν Σύροι, ενώ πολλοί δήλωσαν ψευδή προέλευση για να αποφύγουν την επιστροφή τους.
Το άλλο πρόβλημα που ανέκυψε ήταν ότι η επιτήρηση έπρεπε να επεκταθεί σε μεγαλύτερες περιοχές από τη στιγμή που οι δουλέμποροι δεν περιορίστηκαν να κατευθυνθούν προς Λέσβο, Χίο, Σάμο αλλά και σε μικρότερα νησιά του Ανατολικού Αιγαίου.

Η έκθεση του Frontex δίνει έμφαση στη χρήση μεγάλων φορτηγών πλοίων για την παράνομη μεταφορά μεταναστών από την Τουρκία στην Ιταλία, κάτι που ξεκίνησε τον Σεπτέμβριο του 2014 από λιμάνια όπως η Μερσίνα, τα Αδανα κ.ά.

Ο τεράστιος αυτός αριθμός ανθρώπων είχε ως αποτέλεσμα να αφιερώνονται περισσότεροι πόροι στην άμεση φροντίδα τους και όχι στην άντληση πληροφοριών για την ταυτότητά τους, την καταγραφή αποτυπωμάτων κ.ά., με προφανείς επιπτώσεις για την εσωτερική ασφάλεια της ΕΕ.

Αυτή η μέθοδος φέρεται να προσφέρει τεράστια κέρδη στους δουλεμπόρους τα οποία πιθανόν να χρηματοδοτούν τρομοκρατικές δραστηριότητες. Γενικότερα, η Τουρκία αναδεικνύεται ως «μαύρη τρύπα», καθώς η Άγκυρα έχει καταργήσει τη βίζα για τους Σύρους υπηκόους (και όχι μόνο), αποτελεί εύκολη δίοδο - πόσω μάλιστα που κράτη όπως η Αλγερία και η Αίγυπτος ζητούν βίζα - για όσους την Ευρώπη, ενώ πολλοί άνθρωποι από τη Βόρεια Αφρική και τη Μέση Ανατολή πηγαίνουν αεροπορικώς στην Κωνσταντινούπολη, η οποία έχει μετατραπεί σε κόμβο, προσπαθώντας στη συνέχεια να εισέλθουν παράνομα στην Ευρώπη και με πλαστά έγγραφα.

Τα παραπάνω καταδεικνύουν την ανάγκη να ξανασκεφτούμε τις νομικές παραμέτρους του Δουβλίνου, ώστε να επιτύχουμε δικαιότερη κατανομή των αιτούντων άσυλο στην Ευρώπη, ενώ η αρμόδια Ευρωπαϊκή επιτροπή δηλώνει πλέον έτοιμη να αναλάβει πρωτοβουλία για μια τέτοια μεταρρύθμιση.

                                                       ΔΡ. ΔΕΣΠΟΙΝΑ ΠΡΙΝΙΑ

                                                              ΠΗΓΗ:presscode.gr