Η έλλειψη συντονισμού που έδειξε η Ευρωπαϊκή Ένωση μπροστά στην πανδημία του κορωνοϊού ήρθε να ακυρώσει σε μεγάλο βαθμό την επιτυχία των ευρωπαϊκών θεσμών στη διαχείριση της ασύμμετρης απειλής και του εκβιασμού που προκάλεσε ο Ερντογάν με την εργαλειοποίηση των προσφύγων και μεταναστών στα ελληνοτουρκικά σύνορα στον Έβρο.
Έδειξε για άλλη μια φορά πως το κλειδί για να ανταποκριθεί η Ευρώπη στις σημερινές και μελλοντικές προκλήσεις είναι η ενίσχυση της ευρωπαϊκής συνοχής και η αναζήτηση της απαραίτητης κυριαρχίας .
Για να καθορίζει η ίδια το μέλλον της χρειάζεται περισσότερη κυριαρχία. 
Έδειξε για άλλη μια φορά πως το κλειδί για να ανταποκριθεί η Ευρώπη στις σημερινές και μελλοντικές προκλήσεις είναι η ενίσχυση της ευρωπαϊκής συνοχής και η αναζήτηση της απαραίτητης κυριαρχίας .
Προς αυτή την κατεύθυνση είχε ξεχωριστό ενδιαφέρον η δήλωση της Προέδρου της Ευρωπαϊκής Επιτροπής Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν στις 3 Μαρτίου στις Καστανιές του Έβρου:
«Η κατάσταση στα σύνορά μας δεν είναι μόνο θέμα της Ελλάδας, είναι ευθύνη και της Ευρώπης και θα το διαχειριστούμε με τάξη, ενότητα, ευθύνη και αποφασιστικότητα. Όσοι δοκιμάσουν την ενότητα της Ευρώπης θα απογοητευτούν. Η Ελλάδα είναι η δική μας ασπίδα».
Η παραπάνω δήλωση τονίζει από τη μια πλευρά την ανάγκη να αποφύγουμε τα λάθη που έκαναν την περίοδο 2015-2016 η Ελλάδα και η ΕΕ και από την άλλη επιβεβαιώνει το στίγμα μιας «γεωπολιτικής» Επιτροπής, όπως το είχε προσδιορίσει η ίδια με τις πρώτες δηλώσεις της, που σημαίνει πως οι νέες πρωτοβουλίες που θα προωθήσει το 2020 θα είναι με γνώμονα μια στρατηγική παγκόσμιας επιρροής.
Aπό την πλευρά της Αθήνας, έχει ενδιαφέρον να υπογραμμιστεί πως το αυστηρά καθορισμένο νομικό πλαίσιο των κινήσεων που κάνει η ελληνική κυβέρνηση προκειμένου να προασπίσει την εδαφική ακεραιότητα της χώρας από την ασύμμετρη απειλή των μαζικών εισροών πληθυσμού, όπως αυτή καταγράφεται τις τελευταίες εβδομάδες στον Έβρο, αλλά και στα νησιά του Αιγαίου, περιγράφει έγγραφο της Νομικής Υπηρεσίας του υπουργείου Εξωτερικών, το οποίο δημοσίευσε η Καθημερινή στις 18 Μαρτίου (Β. Νέδος., Το νομικό οπλοστάσιο της Αθήνας για τον Έβρο).
Σε αυτό περιγράφονται τα εθνικά μέτρα που έχει αποφασίσει να λάβει η ελληνική κυβέρνηση και πώς αυτά συνδέονται με το Δίκαιο της Ε.Ε.
Στο κείμενο της Νομικής Υπηρεσίας τονίζεται η απρόβλεπτη και άνευ προηγουμένου συρροή μεγάλου αριθμού προσώπων τα οποία με παρότρυνση, οργάνωση, υποστήριξη, καθοδήγηση και ενίοτε υποβοήθηση των τουρκικών αρχών, αποτελούν ασύμμετρη απειλή κατά της ασφάλειας της Ελλάδας με διάφορες μορφές. 
Σε αυτό το πλαίσιο γίνεται λόγος για την εγκατάσταση στρατοπέδων κατά μήκος των συνόρων, οργανωμένες προσπάθειες προσβολής των αμυντικών μέτρων που έχουν λάβει οι ελληνικές αρχές, ενώ σημειώνεται ο κίνδυνος να εισέλθουν στη χώρα τρομοκράτες από ισλαμιστικά δίκτυα.
Στην επιχειρηματολογία έχει πλέον ενταχθεί και ο κίνδυνος της πανδημίας.
Σύμφωνα με τη Νομική Υπηρεσία του υπουργείου Εξωτερικών, οι μαζικές ροές αποτελούν μέσο άσκησης πίεσης της Τουρκίας προς την Ελλάδα και την Ε.Ε. με στόχο επίτευξη πολιτικών στόχων της Άγκυρας, κάτι που περιγράφεται ως απειλή για την περιφερειακή σταθερότητα και ειρήνη. Σύμφωνα με τη νομική ανάλυση της Αθήνας, η τουρκική συμπεριφορά καταπατά τέσσερις διεθνείς υποχρεώσεις και δεσμεύσεις της Τουρκίας:
πρώτον, την Ευρωπαϊκή Σύμβαση για τα Δικαιώματα του Ανθρώπου (ΕΣΔΑ),
δεύτερον, τη δήλωση Ε.Ε. – Τουρκίας του 2016 για την επανεισδοχή προσφύγων και μεταναστών, τρίτον, το πρωτόκολλο για τη διακίνηση μεταναστών του ΟΗΕ του 2000 και,
τέταρτον, τις σχέσεις καλής γειτονίας, όπως αυτές περιγράφονται από την ενταξιακή διαδικασία, αλλά και το πλαίσιο της τελωνειακής ένωσης Ε.Ε. – Τουρκίας.
Όσον αφορά στα έκτακτα μέτρα για τη φύλαξη των συνόρων που έχουν ληφθεί από τις ελληνικές αρχές αυτά αιτιολογούνται και από το πλαίσιο του ευρωπαϊκού δικαίου που αφορά την ασφάλεια, την ελευθερία και τη δικαιοσύνη, όπως ο Κώδικας Σένγκεν, οι οδηγίες περί ασύλου και ο Frontex.
Σε περίπτωση ευθείας απειλής της εθνικής κυριαρχίας, όπως εκτιμάται ότι έγινε τις προηγούμενες ημέρες στα σύνορα στον Έβρο, μπορεί να ληφθούν μέτρα προσωρινού χαρακτήρα, όπως, για παράδειγμα, η πρόσφατη απόφαση για αναστολή αιτήσεων ασύλου για ένα μήνα. Αυτά τα μέτρα μπορεί να ενταθούν σε περίπτωση κλιμάκωσης των απειλών και σε εξαιρετική κατάσταση κρίσης που θα μπορούσε να θέσει σε κίνδυνο τη συνέχεια των ίδιων των κρατικών θεσμών και τη λειτουργία τους.
Ειδικότερα ως προς το άσυλο γίνεται παραπομπή στη Συνθήκη της λειτουργίας της Ε.Ε., όπου προβλέπεται ότι οι οδηγίες περί ασύλου μπορεί να περιορίζονται προσωρινά σύμφωνα με τη ρήτρα απόκλισης που υπάρχει (άρθρο 72), εφόσον υφίσταται απειλή.
Υπό αυτή την έννοια γίνεται επίκληση και της πρόσφατης απόφασης (13 Φεβρουαρίου) του Ευρωπαϊκού Δικαστηρίου Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων υπέρ της Ισπανίας.
Σε αναζήτηση ευρωπαϊκής κυριαρχίας
Το κλειδί για να ανταποκριθεί η Ευρώπη στις σημερινές και μελλοντικές προκλήσεις είναι να εξοπλιστεί με την απαραίτητη κυριαρχία.
Για να καθορίζει η ίδια η Ευρώπη το μέλλον της χρειάζεται περισσότερη κυριαρχία.
Η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν έχει καταφέρει να ξεφύγει από τη βαθειά πολιτική κρίση στην οποία βυθίστηκε μετά από ένα δημοψήφισμα, το γαλλικό δημοψήφισμα του 2005 και την οριακή επικράτηση του «όχι» για το Ευρωσύνταγμα.
Ακολούθησε η οικονομική και κοινωνική κρίση του 2008 που ήλθε από την άλλη πλευρά του Ατλαντικού στην οποία προστέθηκε την περίοδο 2015 -16 και η μεγάλη κρίση του προσφυγικού.
Κάπως έτσι η ΕΕ βρέθηκε να βιώνει τα τελευταία χρόνια μια μεγάλη εσωτερική σύγκρουση. Όπου από τη μια πλευρά έχουμε αυτούς που ζητούν μια Ευρώπη «φρούριο» (κυρίως οι χώρες του Visegrad) και από την άλλη πλευρά έχουμε την πρόταση για μια Ευρώπη φιλελεύθερη με ενισχυμένη προστασία των εξωτερικών συνόρων, που υποστηρίζεται κυρίως από τον Μακρόν και την Μέρκελ.
Oι χώρες του Visegrad (Πολωνία, Ουγγαρία, Τσεχία και Σλαβακία) τα τελευταία χρόνια ταυτίστηκαν με τη λογική εκείνη που επιχειρεί να καθυστερήσει ή και να ακυρώσει το ευρωπαϊκό σχέδιο
Η νέα συζήτηση για το μέλλον της ΕΕ θα πρέπει να αποτελέσει το απαραίτητο πλαίσιο για την «πολιτικοποίηση» της πολιτικής ώστε να μπορούν να υπάρξουν εκ νέου δυνατότητες, εργαλεία, και κίνητρα για συμμετοχή των πολιτών.
Είναι προφανής η ανάγκη για ένα πιο λειτουργικό σύστημα για την Ευρωζώνη, η οποία ούτως ή άλλως αποτελεί μέρος του προβλήματος γιατί είναι μια ατελής οικονομική και νομισματική ένωση χωρών –μελών με διαφορετικά χαρακτηριστικά.
Η εμβάθυνση και ολοκλήρωση της Ευρωζώνης πρέπει να είναι ο βασικός άξονας των θεσμικών πρωτοβουλιών, τις οποίες θα συμπληρώνει το σχέδιο ανάπτυξης της ευρωπαϊκής κοινής άμυνας, προκειμένου η ΕΕ να είναι σε θέση να εξασφαλίζει τη στρατηγική της αυτονομία, να μπορεί να διαχειριστεί τις διεθνείς κρίσεις μόνη της και να εγγυάται τα εξωτερικά σύνορά της.
Η συζήτηση για το μέλλον της ΕΕ οδηγεί εκ των πραγμάτων σε μια νέα αλληλεγγύη συμφερόντων σε ευρωπαϊκό επίπεδο που θα συμπληρώνει και δεν θα ακυρώνει το εθνικό συμφέρον.
Ασύμμετρες απειλές όπως αυτή που αντιμετώπισε η Ελλάδα στα σύνορα με την Τουρκία και η τεράστια κρίση-απειλή που αντιμετωπίζει αυτή την περίοδο η Ευρώπη δείχνουν την κατεύθυνση που πρέπει να ακολουθήσουμε.
Να δούμε την ΕΕ ως συνολική, αναπτυξιακή, κοινωνική, θεσμική και πολιτική οντότητα.
Ως πολιτικό εργαλείο δημιουργίας σε έναν διαρκώς μεταβαλλόμενο κόσμο.
Μιλάμε για μια Ευρώπη φιλελεύθερη με ενισχυμένη προστασία των εξωτερικών συνόρων και με ουσιαστική γεωπολιτική επιρροή.
Μόνο έτσι θα μπορέσει να προσαρμοστεί στις νέες προκλήσεις του 21ου αιώνα & να συνδιαμορφώσει.
H ηθική των συνόρων
Για να επανέλθουμε στο ζήτημα που μας απασχολεί κι ας το έκανε προσωρινά στην άκρη η πανδημία του κορωνοϊού.
Δεν μπορείς να αποκρούσεις ασύμμετρες απειλές με τον σταυρό στο χέρι.
Η απαίτηση απόλυτου σεβασμού του διεθνούς δικαίου έναντι της ελληνικής πλευράς δεν είναι καν ανθρωπιστική .
Δεν είναι γιατί παραβλέπει και εντέλει μεροληπτεί υπέρ της πιο βάναυσης καταπάτησης της αξίας του ανθρώπου.
Παραβλέπει ότι τα έκτακτα μέτρα της Ελλάδας σκοπεύουν να ματαιώσουν την απόπειρα να χρησιμοποιηθούν δυστυχισμένοι άνθρωποι σαν πολεμική βιομάζα, όπως έγραφε εύστοχα ο Μ.Τσιντσίνης στην Καθημερινή (Η ηθική των συνόρων 15-3-20)
Πάντως έχει «ενδιαφέρον» η τακτική των γειτόνων μας.
Στην αρχή μας είπαν πως δεν είχαν κάποιο κρούσμα κορωνοϊού, μετά μας μίλησαν για 1-2 κρούσματα και λίγες μέρες μετά για καμιά σαρανταριά και απαγόρευσαν τις πτήσεις από και προς 10 χώρες της ΕΕ, όχι όμως και την Ελλάδα προς την οποία συνέχιζαν να προωθούν ταλαίπωρους μετανάστες και πρόσφυγες αγνοώντας αυτή την κρίσιμη περίοδο τους κανόνες του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
Η Τουρκία άφησε απ’ έξω από την απαγόρευση για λίγες μέρες την Ελλάδα για να μπορέσει να συνεχίσει να εκβιάζει την Ευρώπη στον Έβρο γιατί ακολουθούσε και μια τηλεδιάσκεψη του Ερντογάν με τον Μακρόν, την Μέρκελ και τον Τζόνσον.
Όμως ο Ερντογάν έμεινε πάλι με άδεια τα χέρια, όπως έγινε και στις Βρυξέλλες. Δεν μπορεί πλέον να εκβιάσει την Ευρώπη με τους πρόφυγες και τους μετανάστες.
Γιατί ο Έβρος άντεξε!
Κάπως έτσι εν μέσω κορωνοϊού, η Τουρκία ανακοινώνει πως κλείνει τα σύνορα με την Ελλάδα και τη Βουλγαρία…
Του ΣΩΤΗΡΗ ΝΤΑΛΗ
*Ο Σωτήρης Ντάλης είναι αν. καθηγητής διεθνών σχέσεων-διεθνούς πολιτικής και ευρωπαϊκής ενοποίησης στο Τμήμα Μεσογειακών Σπουδών του Πανεπιστημίου Αιγαίου.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου