Πεδίο συνεργασίας Ελλάδος - Γαλλίας

                                        Καινοτομία - Επιχειρηματικότητα

                  Άρθρο της Αιμιλίας Λυμπεράκη - Besson (*)

                                                            Εισαγωγή στο πρόβλημα

Σε μια παγκοσμιοποιημένη οικονομία με βαθύτατο καταμερισμό εργασίας, οι όροι αντιμετώπισης  των προβλημάτων κρίσης ορίζονται, εκ των πραγμάτων, από δύο βασικές συνισταμένες:

α) Από τις διεθνείς συνθήκες που ορίζονται από το σύνολο των διεθνών κρατικών πολιτικών και των επενδυτικών πολιτικών των πολυεθνικών και

β) Από τις εθνικές δυνατότητες κάθε χώρας να αναπτύξει την οικονομία της σε ανταγωνιστική βάση για να λειτουργήσει με όρους βιωσιμότητας στη διεθνή οικονομία.

Το πρόβλημα αυτό εξετάστηκε σε μικρογραφία και με έκθεση καλών πρακτικών εφαρμογών, στο Forum Επιχειρηματικότητας και Καινοτομίας Ελλάδας – Γαλλίας, που πραγματοποιήθηκε στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθήνας (IFA) στις 24 και 25 Νοεμβρίου 2016. 
Η Διημερίδα ασχολήθηκε με την Ενέργεια, το Περιβάλλον, την Καινοτομία και την Επιχειρηματικότητα.

Η χώρα μας, για πολλούς οικονομικούς, ιστορικούς και πολιτικούς λόγους δεν μπορούσε να πρωταγωνιστήσει στις καινοτομίες και να παρουσιαστεί στο διεθνή οικονομικό στίβο σαν δυνατός παίκτης πρωτοπόρων εφαρμογών. 

Ωστόσο, τα τελευταία χρόνια μικρές επιτυχίες στις νέες τεχνολογίες και στην παραγωγή πρωτοποριακών προϊόντων, διαψεύδουν την μοιρολατρική άποψη περί πτωχής χώρας σε τεχνολογικές ιδέες.

Έχουν προηγηθεί βέβαια οι επιτυχίες Ελλήνων επιστημόνων και επιχειρηματιών (από αυτούς που και σήμερα βλέπουμε να εγκαταλείπουν μαζικά τη χώρα), οι οποίοι δούλεψαν στο εξωτερικό, σε πρωτοποριακά προγράμματα και έβαλαν τη σφραγίδα τους σε σπουδαίες καινοτομικές, επιστημονικές και παραγωγικές εφαρμογές.
Αυτή η φανερή αντίφαση, μεταξύ ιδεών και εφαρμογών προβληματίζει. 

Τι είναι αυτό που μπορούμε να κάνουμε, αλλά μόνο σε συνθήκες άλλων χωρών;

Η συνεργασία επιχειρήσεων και φορέων μεταξύ Ελλάδας  και Γαλλίας έχει μια δυναμική που μπορεί να προσφέρει λύσεις στο πρόβλημα, ανοίγοντας πόρτες για το μέλλον! Μπορεί, όπως έδειξαν οι εργασίες της Διημερίδας, να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για από κοινού συνεργασία στους τομείς Ενέργειας-Περιβάλλοντος και Έρευνας-Καινοτομίας.

Καλές πρακτικές

Η Διημερίδα αποτέλεσε πεδίο ανταλλαγής θέσεων, απόψεων και πρακτικών για την προώθηση της καινοτομίας, ως ατμομηχανή εξόδου από την κρίση και στροφής προς την ανάπτυξη.

Ειδικοί και στελέχη κρατικών οργανισμών φορέων και επιχειρήσεων από τη Γαλλία και την Ελλάδα κατέθεσαν τις απόψεις τους για την δημιουργία παραγωγικών δικτύων μεταξύ επιχειρήσεων, κρατικών πολιτικών και ερευνητικών φορέων, ώστε μέσα από την προώθηση της καινοτομίας και της νέας τεχνολογίας να επιτευχθεί ένα πολλαπλασιαστικό αποτέλεσμα στην οικονομία με βάση την αρχή της παραγωγικότητας και ανταγωνιστικότητας.
Δεκαπέντε επωαστήρια (κυψέλες) επιχειρήσεων και 8 πανεπιστήμια και ερευνητικά κέντρα, μαζί με περισσότερους από 100 ομιλητές, και στις δύο ημέρες, ήταν παρόντα για να τροφοδοτήσουν την δημιουργική ενέργεια του μελλοντικού δικτύου “Mazinnov”.  

Δεκαπέντε διεθνή δίκτυα στήριξης και χρηματοδότησης (NUMA, EGG-Corallia μέσω Αριστείας, InnovAthens, Grece-France Alumni ….) συμβάλλουν στην αξιοποίηση χρηματοδοτικών διευκολύνσεων που υπάρχουν ήδη και βοηθούν τους Έλληνες και Γάλλους επιχειρηματίες να εργαστούν και να σχεδιάσουν έργα μαζί, είτε πρόκειται για τους ευρωπαϊκούς θεσμούς, είτε για οργανισμούς χρηματοδότησης μέσω άτυπων δικτύων επενδυτών. Μέσω της μεθόδου του 5λεπτου «πιτσαρίσματος» και των 14 θεματικών εργαστηρίων και panel παρουσίασαν τις καινοτόμες ιδέες τους και πρακτικές και επιδίωξαν επιχειρηματικές ανταλλαγές και μελλοντικές συνεργασίες. 
Στόχος η διαμόρφωση ενός οράματος, δημιουργώντας θεσμούς μακράς επιχειρηματικής πνοής με moto “Ν’ αφήσουμε τα λουλούδια ν’ ανθίσουν”.

Αν θέλουμε να δούμε πώς η Έρευνα και η Καινοτομία μπορούν να μεταφραστούν σε κινητήρια δύναμη ανάπτυξης για τη χώρα μας, θα πρέπει να βασιστούμε στην  αξιοποίηση του ανθρώπινου δυναμικού της χώρας και το περιβάλλον που δρα. Ένα περιβάλλον και μια κοινωνία που τα τελευταία έξι χρόνια μαστίζεται από οικονομική κρίση και κρίση αξιών, φαινομενικά δεν προσφέρει ευκαιρίες! Κι όμως, πάνω στην κρίση θα μπορούσαν να αναδειχτούν οι ιδέες και οι εφαρμογές που μας βγάζουν από αυτή. Το θέμα είναι ποιες είναι οι κατάλληλες θεσμικές και οικονομικές παρεμβάσεις που θα μας οδηγήσουν με αποτελεσματικό τρόπο σε αυτήν την κατεύθυνση, δηλαδή στην αξιοποίηση του ερευνητικού προϊόντος που παράγεται.

Το κόστος Έρευνας ως Επένδυση ανάπτυξης

Βασικό στοιχείο ανάπτυξης της έρευνας, της καινοτομίας και της προηγμένης παραγωγής, στη βιομηχανία, την ενέργεια και το περιβάλλον, είναι η διάθεση κονδυλίων για την προώθησή τους. Αυτό μπορεί να λογιστεί ως επένδυση της κοινωνίας στην ανάπτυξη. Το επιθυμητό είναι να υπάρχει το κατάλληλο μίγμα δημόσιας και ιδιωτικής χρηματοδότησης. Σε κατάσταση κρίσης όμως, είναι ερωτηματικό πόσα μπορεί να διαθέσει η οικονομία για όλα αυτά;

Η Ελλάδα από άποψη διάθεσης δαπανών επί του ΑΕΠ,  για Έρευνα και Ανάπτυξη, το 2014 βρισκόταν στην 22η θέση (0,84%) μεταξύ των 28 χωρών της Ε.Ε. ενώ την υψηλότερη ένταση σε Ε&Α εμφανίζει η Φινλανδία (3,17%) και ακολουθούν η Σουηδία (3,16%) και η Δανία (3,05%). Μετά την Ελλάδα ακολουθούν η Μάλτα (0,83%), η Βουλγαρία (0,80%), η Κροατία (0,79%), η Λετονία (0,69%), η Κύπρος (0,48%) και η Ρουμανία (0,38%).

Για το 2015 οι συνολικές δαπάνες για Έρευνα και Ανάπτυξη αντιπροσώπευαν το 0,96% του ΑΕΠ. 

Η σύγκριση με μια άλλη χώρα που δίνει ώθηση στην έρευνα και ανάπτυξη, όπως για παράδειγμα το Ισραήλ, είναι απογοητευτική, αφού αυτό διαθέτει το 5% του ΑΕΠ!

Σημειώνουμε ως  θετική πρωτοβουλία την απόφαση της κυβέρνησης που ανακοίνωσε τον Αύγουστο του 2016 ο νυν Αναπληρωτής Υπουργός Οικονομίας Αλέξης Χαρίτσης, να ενισχυθούν, με συνολικό προϋπολογισμό 370 εκατ. ευρώ, συμπράξεις επιχειρήσεων με ερευνητικούς φορείς για την προαγωγή επενδύσεων στην έρευνα και την καινοτομία.

Στο 7^ο πρόγραμμα - πλαίσιο της Ε.Ε. (2014), οι ερευνητές της χώρας στα Πανεπιστήμια, τα Ερευνητικά Κέντρα και τον ιδιωτικό τομέα, κατάφεραν να προσελκύσουν χρηματοδοτήσεις ύψους 989 εκατομμυρίων ευρώ, ποσό που είναι πολλαπλάσιο αυτού που συνεισφέρει η χώρα. Το γεγονός αυτό καταδεικνύει τις δυνατότητες της χώρας η οποία μπορεί να διακόψει τη διαρροή των επιστημόνων στο εξωτερικό (brain drain). 

Για τους παραπάνω και άλλους πρόσθετους λόγους, είναι σαφές ότι η Έρευνα και η χρηματοδότησή της δεν αποτελεί δαπάνη, αλλά Επένδυση για τη χώρα!

Ο ρόλος της Πολιτείας

Δεν μπορούμε να πούμε ότι στην Ελλάδα έχουμε μια προηγμένη πολιτική αξιοποίησης των καινοτομιών και  των πρωτοπόρων εφαρμογών. Οι μεμονωμένες προσπάθειες και τα επιμέρους προγράμματα που έχουν ημερομηνία λήξης, δεν λύνουν το πρόβλημα.

Ο ρόλος του κράτους στην παροχή κινήτρων και στην δημιουργία σταθερών υποδομών αξιοποίησης νέων ιδεών, είναι σήμερα αναγκαίος όρος δημιουργίας νέων αξιών στην οικονομία. Οι δε φορολογικές και αναπτυξιακές πολιτικές δεν μπορεί η μία να αποδυναμώνει την άλλη.

Η δημιουργία του Ελληνικού Ιδρύματος Έρευνας και Καινοτομίας (ΕΛΙΔΕΚ), με συμφωνία του Ελληνικού Δημοσίου και της Ευρωπαϊκής Τράπεζας Επενδύσεων (ΕΤΕπ) για τη χρηματοδότηση της εθνικής έρευνας, με 240 εκατομμύρια ευρώ για την τριετία 2016-2018, αποτελεί μια καλή είδηση. Το ΕΛΙΔΕΚ, ως σύζευξη του  δημοσίου και ιδιωτικών πόρων, αποτελεί μια ελπιδοφόρα αλλαγή στην διαχείριση, συντονισμό και αξιοποίηση των προγραμμάτων έρευνας, καινοτομίας. Στόχος είναι η αντικατάσταση της διαρροής εγκεφάλων από την αξιοποίηση εγκεφάλων (brain-drain σε brain-mobility). Και ταυτόχρονα θα πρέπει να συνδέεται και με τις πολιτικές που θα πρέπει να εφαρμοστούν, ώστε αυτός ο πλούτος που προκύπτει να επιστρέψει στην κοινωνία.

Αναμένεται ότι περισσότεροι από 4.000 επιστήμονες θα ωφεληθούν συνολικά από τις δράσεις του ΕΛΙΔΕΚ κατά τα τρία πρώτα χρόνια της λειτουργίας του.

Το κράτος, από την πλευρά του, πρέπει να λειτουργεί σαν όχημα προώθησης της έρευνας και καινοτομίας. Η σχέση του με το ανθρώπινο και επιχειρηματικό δυναμικό, που καλείται να την υλοποιήσει, πρέπει να είναι συνεργατική, δημιουργική με στόχο την παραγωγή νέας προστιθέμενης αξίας με ανταγωνιστικούς όρους. 

Σε αυτή την περίπτωση οι κρατικές πολιτικές και επενδύσεις σε υποδομές πρέπει να λειτουργούν ως δίχτυ ενίσχυσης της αρχικής εκκίνησης και εξισορρόπησης των αντιφάσεων της αγοράς, μέχρι η επένδυση να αποκτήσει όρους ανταγωνιστικής βιωσιμότητας.

Η πολιτεία πρέπει να είναι διευκολυντής (enabler), υποστηρικτής, ρυθμιστής και εμπνευστής πρωτοπόρων εμβληματικών πρωτοβουλιών.

Καινοτομία χωρίς περιορισμούς

Η καινοτομία στην Ελλάδα, δεν είναι μόνο για νέες άγνωστες επιχειρήσεις σε νέους κλάδους, όπως παλιότερα νόμιζαν. Και παραδοσιακοί κλάδοι όπως π.χ. η μεσογειακή διατροφή, όταν μπορέσουν και την ενσωματώσουν, ανανεώνονται και μπορούν να προσφέρουν πολλά στην κοινωνία. Έτσι, το πεδίο εφαρμογών δεν έχει περιορισμούς.

Η σημερινή απαξίωση των επενδύσεων στην Ελλάδα από την κρίση, μπορεί και να αντιστραφεί αν εφαρμόζονταν μια πολιτική μαζικής δημιουργίας νέων επιχειρήσεων που θα πρόσφεραν καινοτομικές λύσεις σε οργάνωση και μέσα αξιοποίησης του υπάρχοντος επενδυμένου κεφαλαίου. Οι επιχειρήσεις αυτές μπορούν να διαχυθούν σε όλους τους κλάδους και να αρχίσει η αντιστροφή προς την ανάπτυξη, με βιώσιμους ανταγωνιστικούς όρους όμως.

Οι απόψεις των ειδικών στο Forum, προσφέρουν ένα εύφορο έδαφος να δημιουργηθεί μια σοβαρή βάση συνεργασιών για να αναπτυχθεί στην Ελλάδα η καινοτομική δραστηριότητα.

Ήδη, είναι γνωστό ότι μικρές, νεοφυείς επιχειρήσεις έχουν αναπτύξει σημαντική συνεργασία με αντίστοιχες γαλλικές, για παραγωγή προηγμένων προϊόντων. Επίσης, η υπογραφή συμφωνίας με την Κίνα στο ταξίδι του Πρωθυπουργού κ. Α. Τσίπρα για συνεργασία στη μεταφορά νέων τεχνολογιών, αποτελεί καλή εξέλιξη προς τον στόχο αυτό. Αυτά δείχνουν τις μεγάλες δυνατότητες που έχει η χώρα μας να αλλάξει μοντέλο οικονομίας και να προχωρήσει στον εκσυγχρονισμό της.

Δεν πάσχουμε από ιδέες. Πάσχουμε από πολιτικές.

Σύμφωνα με τον Δρ Γιώργο Ιωάννου, καθηγητή του Οικονομικού Πανεπιστημίου Αθηνών, η καινοτομία στην Ελλάδα σε σχέση με την Ε.Ε. περιορίστηκε από 74% το 2008 σε σχεδόν 69% το 2013. 

Η Ελλάδα κινείται κάτω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στους περισσότερους δείκτες, ιδίως στους εκτός Ε.Ε. διδακτορικούς φοιτητές, στα κοινοτικά σχέδια,  στις επενδύσεις επιχειρηματικών κεφαλαίων ή στις δαπάνες σε έρευνα και ανάπτυξη στον τομέα των επιχειρήσεων. 

Πάντως, βρίσκεται πάνω από τον ευρωπαϊκό μέσο όρο στις διεθνείς επιστημονικές συνεργατικές δημοσιεύσεις, στο μερίδιο των πωλήσεων νέων καινοτομιών και στο επίπεδο του μάρκετινγκ και της οργάνωσης των Μικρομεσαίων Επιχειρήσεων.

Ωστόσο, η Ελλάδα, σύμφωνα με την Commission, κατατάσσονταν, το 2014, στην 3η από τις 4 συνολικά κατηγορίες μεταξύ των χωρών της Ε.Ε. Στους "28" η Σουηδία βρίσκεται στην κορυφή, ενώ ακολουθούν Δανία, Γερμανία και Φινλανδία. Οι τέσσερις αυτές χώρες επενδύουν περισσότερο στην έρευνα και την καινοτομία και οι χώρες που σημείωσαν τη μεγαλύτερη βελτίωση στην κατάταξή τους ήταν η Πορτογαλία, η Εσθονία και η Λετονία. Ειδικά για την Ελλάδα, η Commission αναφέρει ότι οι επιδόσεις στην καινοτομία βελτιώνονται με σταθερούς ρυθμούς και από το 2010 και το 2013 σημειώθηκε νέο υψηλό ιστορικό. Όπως σημειώνει η Επιτροπή, παρά τη βελτίωση, οι επιδόσεις της Ελλάδας παραμένουν κάτω από τον κοινοτικό μέσο όρο.

Δείτε σε βίντεο  ΕΔΩ   τις ομιλίες από την εκδήλωση στο Γαλλικό Ινστιτούτο Αθήνας (IFA), με θέμα την Ενέργεια, το Περιβάλλον, την Καινοτομία και την Επιχειρηματικότητα.

Σημειώνουμε ότι ανάλογη πρωτοβουλία έλαβε το Επαγγελματικό Επιμελητήριο της Αθηνών με την εκδήλωση απονομής «Βραβείων Βιώσιμης – Καινοτόμου και Υπεύθυνης Επιχειρηματικότητας», την Τετάρτη 30 Νοεμβρίου 2016 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών.

Αρχική δημοσίευση του άρθρου στις 29/11/2016, 

στην ιστοσελίδα του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Αθήνας

(*) Η  κ. Αιμιλία Λυμπεράκη – Besson  είναι:

►Πτυχιούχος Γαλλικής Φιλολογίας,

►ΠΕ-Διοικητικός Οικονομικός στο Υπουργείο Παιδείας, Έρευνας & Θρησκευμάτων,

►Εμπειρογνώμονας νέου management ανθρώπινου δυναμικού & Ευρωπαϊκών Πολιτικών, Ε.Κ.Δ.Δ.Α.,

►Εμπειρογνώμονας Ευρωπαϊκού Προγράμματος ERASMUS PLUS, Ι.Κ.Υ.

►Υπότροφος σε Διεθνή Κύκλο Σπουδών “management” και Διαχείρισης Ανθρώπινου  Δυναμικού στην  Εθνική Σχολή Δημόσιας Διοίκησης της Γαλλίας (ΕΝΑ) - Paris.

►Στέλεχος φορέων και επιχειρήσεων επί 15 χρόνια στον ιδιωτικό τομέα της οικονομίας

►Πρώην υπεύθυνη Ευρωπαϊκών Προγραμμάτων και του Τμήματος Διεθνών Σχέσεων της Γ.Σ.Ε.Β.Ε.Ε.

►Πρώην μέλος του Δ.Σ. του Εθνικού Κέντρου Πιστοποίησης (ΕΚΕΠΙΣ)- ΕΟΠΠΕΠ