Το κέντρο

Του Νικόλα Σεβαστάκη  -  Αναδημοσίευση από την «Αυγή»

Στην αριστερά υπάρχει χρόνια έλξη για την κοινωνιολογία. Με καταχρηστική διάθεση πολλές φορές, οπότε έχουμε «κοινωνιολογισμό».

 Διαβάζουμε συχνά την υπόθεση ότι η υλική εξασθένηση ή και η συντριβή κάποιων κοινωνικών στρωμάτων σημαίνει ούτε λίγο ούτε πολύ και εξαέρωση της πολιτικής τους βαρύτητας. Η κρίση, όπως λέγεται, εξουθενώνει μεγάλα κομμάτια των μεσαίων στρωμάτων. Και από αυτό το γεγονός εξάγεται το συμπέρασμα ότι το κέντρο χάνει το έδαφος κάτω από τα πόδια του.

Πολλά πολιτικά δεδομένα της τελευταίας τριετίας ενισχύουν αυτή την εντύπωση. Πράγματι, μαζί με τις αναταράξεις που έφερε η αποδόμηση του «συμβολαίου» της ευημερίας, ο χώρος των μετριοπαθών έχει αποδιοργανωθεί.

Στην παραπάνω διαπίστωση όλα μοιάζουν σωστά. Κατά έναν τρόπο, μια κοινωνιολογία της απώλειας σημαδεύει τη μοίρα του κέντρου -και όσων το διεκδικούν πολιτικά. Γι' αυτό άλλωστε και κάποιοι περιμένουν «επιτυχίες» της κυβέρνησης, ώστε να ζωντανέψει η κοινωνική ενδοχώρα που θα καταστήσει εκ νέου δυνατόν μια πολιτική πρόταση.

Εδώ ακριβώς ελλοχεύει ο κίνδυνος στην ανάλυση. Στις μαζικές δημοκρατίες της δύσης, το κέντρο συνιστά μια δομική θέση και όχι απλώς το κυρίαρχο «πολιτικό εποικοδόμημα» των μεσαίων τάξεων. Υπάρχει ακόμα και μέσα στις συνθήκες της υλικής και οικονομικής πτώσης. 

Το ψυχολογικό του αποτύπωμα είναι ένα état d' esprit, μια ορισμένη «διάθεση του νου».

Η πιεστική συνθήκη της κρίσης άλλαξε την εσωτερική σύσταση αυτής της διάθεσης, φέρνοντας μεγάλα κομμάτια μετριοπαθών πιο κοντά στη σκληρή πολιτική. 

Κυρίως τους εξοικείωσε με συγκρουσιακές γλώσσες. Αυτό ωστόσο δεν πρέπει να συγχέεται με εξαφάνιση της βασικής διάθεσης, του υποστρώματος των μετριοπαθών ευαισθησιών.

 Την ίδια στιγμή που ο «κεντρώος» μπορεί να οργίζεται ή να κάνει πράγματα που δεν θα έπραττε σε κανονικές συνθήκες, ο θεμελιώδης προσανατολισμός του στον κόσμο της ζωής παραμένει μετριοπαθής. 

Τι σημαίνει αυτό; Προτιμά τους συμβιβασμούς από την εκτράχυνση της πόλωσης, ενώ συμπαθεί το πνεύμα της επιδιόρθωσης περισσότερο από την κουλτούρα της ανατροπής. 

Με μια λέξη: 

ο κοινωνικός πόλεμος (το «ή "εμείς" ή "αυτοί"») του είναι κάτι ξένο και δεν εμπιστεύεται την πολεμογενή διχαστική ρητορική ακόμα και όταν ο ίδιος βρίσκεται στα κάγκελα. Μπορεί να κατεβαίνει στον δρόμο -στην έκτακτη κατάσταση- αλλά ο «δρόμος» παραμένει κάτι εξωτικό γι' αυτόν, όχι το ίδιο του το πολιτικό σώμα.

Το σχέδιο της δεξιάς του Αντώνη Σαμαρά είναι να αξιοποιήσει τη «ριζοσπαστικοποίηση» του κέντρου προς τα δεξιά, προς ένα πολιτικό και πολιτισμικό μείγμα Δένδια και Στουρνάρα. 

Σε μιαν άλλη, πιο τεχνική γλώσσα, αυτό μπορεί να ονομαστεί συνάντηση ενός συντηρητικού αυταρχισμού με τον κοινό τόπο του νεοφιλελεύθερου μεταρρυθμισμού.

Ποια θα μπορούσε να ήταν μια αριστερή δημοκρατική προσέγγιση στον μετριοπαθή κόσμο; Όποια απάντηση και αν δοθεί στο ερώτημα, προϋποθέτει κάτι συγκεκριμένο: ότι όποιος απαντά, αναγνωρίζει την ύπαρξη αυτού του κόσμου μαζί με την κοινωνική σημασία των αντίστοιχων διαθέσεων. Η κρίση ομογενοποιεί διαφορετικά στρώματα στην οδύνη, αλλά δεν εξαλείφει την ψυχική και συνειδησιακή ποικιλότητα της κοινωνίας. Το πρόβλημα με μια ορισμένη ταξική κοινωνιολογική ματιά αρχίζει από τη στιγμή που συγχέει τα λουκέτα στα μαγαζιά με το τέλος του ονείρου του ανεξάρτητου μικροϊδιοκτήτη. Το όνειρο, όμως, μαζί με όλα όσα το συνοδεύουν, μπορεί να επιζεί ακόμα και μέσα στον τάφο. Και αυτό το άλλο κέντρο, ως ιδιοσυγκρασία ατομική και κοινωνική συγχρόνως, είναι διάσταση απαράκαμπτη για κάθε πολιτικό σχεδιασμό.