Μπορούν τα startups να σώσουν την ελληνική οικονομία;

Τελευταία διαβάζουμε όλο και πιο συχνά για τα success stories των ελληνικών startups: 

εξαγορές εκατομμυρίων, σημαντικές χρηματοδοτήσεις, ενδιαφέρον από ξένους επενδυτές 

και ευκαιρίες για νέους επιχειρηματίες. Παλιά, οι νέοι ονειρεύονταν μια θέση στο δημόσιο. 

Μπορεί σήμερα να επιδιώκουν να χτίσουν τη δική τους καινοτόμο επιχείρηση;

Αν και η έννοια «startup» είναι μάλλον παρεξηγημένη στη χώρα μας, τα τελευταία χρόνια παρατηρούμε ένα big-bang νεοφυούς επιχειρηματικότητας. 

Η εν πολλοίς άγνωστη πριν μερικά χρόνια έκφραση ακούγεται ολοένα και πιο συχνά. 

Συνέδρια για startups, διαγωνισμοί, ανοιχτές και κλειστές διαδικασίες χρηματοδοτήσεων, αναζήτηση και αξιοποίηση ταλέντων. 

Παράλληλα, η ιδέα της στροφής στην καινοτόμο επιχειρηματικότητα φτάνει ουκ ολίγες φορές στα χείλη αρμοδίων και μη -αν και στις περισσότερες περιπτώσεις δεν αποτελεί παρά ένα βολικό κλισέ ή μια ταιριαστή καραμέλα.

Μια νέα «startup κουλτούρα»

Απ’ όποια άποψη κι αν το δει κανείς πάντως, το εγχώριο οικοσύστημα των startups μοιάζει να ωριμάζει.

Να ξεφεύγει από το στάδιο της αρχικής ανάπτυξης (της «σποράς» που λέει και η ορολογία του κλάδου) και να μπαίνει στη φάση κατά την οποία οι δημιουργοί, οι εργαζόμενοι και οι χρηματοδότες των εταιρειών δρέπουν τους καρπούς των κόπων τους.

Είτε μέσω της μεγέθυνσης και της στροφής τους εκτός συνόρων, είτε μέσω της εξαγοράς τους.

Το τελευταίο διάστημα καταγράφονται επενδύσεις πολλών εκατομμυρίων ευρώ και εξαγορές ακόμη περισσότερων.

Για να φτάσουμε βέβαια έως εδώ μεσολάβησαν δεκάδες, αν όχι εκατοντάδες αποτυχημένα εγχειρήματα και πολλές ομάδες που έφτασαν στην πηγή, αλλά δεν ήπιαν νερό.
 Πολλές μάλιστα δεν έφτασαν καν στην πηγή. Αλλά σε αυτό τον κύκλο βασίζεται και η νεοφυής επιχειρηματικότητα. Όλα αυτά βέβαια δεν συνεπάγονται ότι έχουμε μεταβληθεί σε startup έθνος ή ότι έχει σημειωθεί μια καθολική (ανα)στροφή του επιχειρηματικού μοντέλου. Άπαντες όμως συμφωνούν ότι κάτι αλλάζει. Και ότι αλλάζει προς τη σωστή κατεύθυνση.Σε μία πρόσφατη ομιλία του, ο πρεσβευτής των ΗΠΑ στην Ελλάδα είπε

Από τον λογαριασμό του στο Twitter: 

«Ένα από τα μεγαλύτερα success stories στην Ελλάδα –για το οποίο δεν ακούμε– είναι η startup κουλτούρα της».

Ενδεχομένως ο χαρακτηρισμός να ακούγεται υπερβολικός, αλλά δεν απέχει από τη (νέα) πραγματικότητα. Ανεπίσημες εκτιμήσεις κάνουν λόγο για χιλιάδες εταιρείες που θα μπορούσαν να χαρακτηριστούν νεοφυείς. Σύμφωνα με έμπειρο στέλεχος της αγοράς, οι νεοφυείς επιχειρήσεις στον ευρύτερο κλάδο της τεχνολογίας υπολογίζονται σε περίπου 300 με 400 –είτε βρίσκονται στο στάδιο της ιδέας είτε έχουν φτάσει στην φάση της υλοποίησης και της αναζήτησης χρηματοδότησης– με 100 εξ αυτών να έχουν εξασφαλίσει ικανοποιητική χρηματοδότηση ώστε να αναπτυχθούν σημαντικά τα επόμενα χρόνια.

Σύμφωνα με μια παλαιότερη έρευναΔιαβάστε την έρευνα εδώ της Endeavor, οι νεοφυείς επιχειρήσεις εννιαπλασιάστηκαν από το 2010, ενώ οι συνολικές επενδύσεις ήταν 80% υψηλότερες.

Δεν είναι διόλου τυχαίο ότι μεγάλα διεθνή media, όπως το Time“Tech Start-Ups Bloom in Recession-Hit Greece”, time.com, το Bloomberg “Greek Startups Can’t Break Jobless Cycle Alone”, bloomberg.comκαι οι Financial Times, έχουν αναφερθεί στο φαινόμενο της άνθησης των startups εν μέσω κρίσης.

Αθροιστικά πάντως οι εταιρείες που μπορούν να χαρακτηριστούν startups με τη διασταλτική έννοια του όρου υπολογίζονται σε περίπου 2.000. Με την ακόμη πιο διασταλτική έννοια του όρου, οι δυνητικές startups είναι πολλαπλάσιες (αν κρίνουμε δε από όσες επιλέχθηκανΤα αποτελέσματα της δράσης μέσω της πρόσφατης δράσης του ΕΣΠΑ «Νεοφυής Επιχειρηματικότητα», θα συμπεράνουμε ότι στη χώρα μας νεοφυείς επιχειρήσεις είναι τα λογιστικά γραφεία και τα κτηνιατρεία).

Για να επιστρέψουμε πάντως στο βασικό σκεπτικό μας, θα καταφύγουμε σε έναν από τους πλέον περιγραφικούς ορισμούς: «Startup είναι μια επιχείρηση που επιδιώκει να δημιουργήσει μια νέα αγορά ή να εξελίξει δυναμικά μια υπάρχουσα και έχει προοπτικές ταχείας και υψηλής ανάπτυξης». Πλέον έχει επικρατήσει να θεωρούμε νεοφυείς τις επιχειρήσεις που συνδέονται άμεσα ή έμμεσα με την τεχνολογία –αν και επ’ αυτού έχουν διατυπωθεί βάσιμες αντιρρήσεις.

Είναι πολλά τα λεφτά

Από τα πλέον χαρακτηριστικά παραδείγματα επιτυχημένων startups στη χώρα μας είναι το TaxibeatΔιαβάστε το σχετικό άρθρο του γράφοντος στο inside story, η πασίγνωστη υπηρεσία εύρεσης ταξί, η οποία σύμφωνα με τη σχετική φημολογία βρίσκεται πολύ κοντά στο κλείσιμο μιας εντυπωσιακής συμφωνίας εξαγοράς από τη Daimler, έναντι ποσού που υπερβαίνει τα 40 εκατ. ευρώ.

taxibeat_1new.jpg

Η εξαγορά αυτή βέβαια, εφόσον υλοποιηθεί δεν θα είναι η πρώτη για ελληνική επιχείρηση του είδους. Άλλες εντυπωσιακές εξαγορές που έχουν καταγραφεί στο εγχώριο startup οικοσύστημα είναι αυτή της Antcor, μιας εταιρείας που ιδρύθηκε το 2004 στην Πάτρα με αντικείμενο τον σχεδιασμό μικροεπεξεργαστών και λογισμικού για Wi-Fi δίκτυα και εξαγοράστηκε το 2013 από την ελβετική u-blox έναντι 8,5 εκατ. ευρώ, της AvocarrotΗ ιστοσελίδα της εταιρείας, η οποία δραστηριοποιείται στον κλάδο του native mobile advertising και εξαγοράστηκε αντί 20 εκατ. δολαρίων από την Glispa Global Group, αλλά και της AbZorba GamesΗ ιστοσελίδα της εταιρείας, που αναπτύσσει παιχνίδια για τα social media και πουλήθηκε στη Greentube, έναν αυστριακό κολοσσό διαδικτυακών παιχνιδιών.

Μία από τις πρώτες εξαγορές που συντάραξαν το εγχώριο οικοσύστημα ήταν αυτή της BugSense«BugSense:

Από το ΤΕΙ Πειραιά στο Σαν Φρανσίσκο και την Splunk», fortunegreece.com, η οποία τρία μόλις χρόνια μετά την ίδρυσή της το 2011 εξαγοράστηκε από τη Splunk, μια εταιρεία με αποτίμηση πολλών δισ. ευρώ. Το εργαλείο που έκανε γνωστή τη BugSense απευθυνόταν σε προγραμματιστές εφαρμογών για κινητά. Ένα άλλο success story με ελληνική σφραγίδα γράφτηκε με την εξαγορά της e-food.gr από τη γερμανική Delivery Hero, έναντι ιδιαίτερα υψηλού τιμήματος (φημολογείται ότι άγγιξε τα $10 εκατ.). Η ίδια εταιρεία μάλιστα είχε εξαγοράσει την παρόμοιας στόχευσης Clickdelivery.grΗ ιστοσελίδα της εταιρείας.

Οι εξαγορές έχουν σημαντική αξία όχι μόνο για εισπρακτικούς λόγους (καθώς εκτός από τους ιδρυτές, λαμβάνουν μερίδιο οι επενδυτές και οι τυχόν μέτοχοι), αλλά και για πρακτικούς λόγους.

Οι εργαζόμενοι σε αυτές στην πλειοψηφία των περιπτώσεων συνεχίζουν να εργάζονται στην Ελλάδα, ενώ παράλληλα αντλούν εμπειρία και διεθνείς παραστάσεις. Οι επιτυχίες αυτές εν τέλει λειτουργούν ενθαρρυντικά και για άλλους επίδοξους επιχειρηματίες, αλλά και για όσους επιθυμούν να επενδύσουν. Και στον τομέα αυτό παρατηρούμε έντονες διεργασίες.

Κινητικότητα υπάρχει και στις χρηματοδοτήσεις. Πλέον, αντί οι επιχειρηματίες να απευθύνονται στο καθιερωμένο ευρωπαϊκό πρόγραμμα JEREMIEΤι είναι το JEREMIE; (το οποίο διαπιστωμένα αποτέλεσε θεμέλιο λίθο για την ανάπτυξη του χώρου) και στα προγράμματα ΕΣΠΑ, στοχεύουν σε νέα ελληνικά και διεθνή κεφάλαια επιχειρηματικών συμμετοχών (τα γνωστά VC) αλλά και σε αυτόνομους επενδυτές (τους λεγόμενους angel investors), οι οποίοι σπεύδουν να απλώσουν τα επενδυτικά «φτερά» τους πάνω από όσα νεοφυή σχήματα επιδεικνύουν σημαντικές προοπτικές.

Πριν από λίγες ημέρες μάλιστα εγκαινιάστηκε η υπερφιλόδοξη επενδυτική πλατφόρμα Equifund«EquiFund: Ένα Διαφορετικό Ταμείο», dianeosis.org, που στοχεύει να επενδύσει 1 δισ. σε εγχώριες επιχειρήσεις, με ιδιαίτερη έμφαση στις νεοφυείς. Σύμφωνα με την εξαγγελία μάλιστα έχουν ήδη εξασφαλιστεί τα πρώτα 200 εκατ. ευρώ από ευρωπαϊκούς και εθνικούς πόρους και 60 εκατ. ευρώ από το Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων (EIF).

Από τα ελληνικά startups που έχουν αναπτυχθεί σε βαθμό που να μη θεωρούνται πιο startups και έχουν ήδη διαγράψει σημαντική διαδρομή στο εξωτερικό ξεχωρίζουμε την PersadoΗ ιστοσελίδα της εταιρείας, η οποία δημιουργεί αυτοματοποιημένα μηνύματα για χρήση μάρκετινγκ (αυτό που κάνει είναι απείρως πιο συναρπαστικό από αυτό που περιγράφουμε) και το 2016 άντλησε $30 εκατ. από διάφορα funds, τη Workable

Η ιστοσελίδα της εταιρείας, η οποία έχει αναπτύξει μια πλατφόρμα διαχείρισης προσλήψεων και εύρεσης προσωπικού και τη Book ‘n’ BloomΗ ιστοσελίδα της εταιρείας, η οποία ασχολείται με τη διαχείριση των κρατήσεων κυρίως μικρομεσαίων επιχειρήσεων και απέσπασε νέο funding ύψους €11,5 εκατ.

Όλες τους έχουν λάβει χρηματοδότηση δεκάδων εκατομμυρίων δολαρίων και δραστηριοποιούνται με φυσική παρουσία και εκτός Ελλάδας.

Αρκετές ακόμη εταιρείες χρηματοδοτήθηκαν την περασμένη χρονιά με εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ, προετοιμάζοντας με αυτό τον τρόπο τα επόμενα βήματά τους και σε πολλές περιπτώσεις την επέκταση εκτός Ελλάδας. Ενδεικτικά παραδείγματα οι Qrator, Hotelgenius, Pockee, Vertitech, Resin.io κ.α.

Σημαντικότερο βέβαια απ’ όλα τα χρηματικά κεφάλαια, είναι το ανθρώπινο και σε αυτή την περίπτωση η Ελλάδα έχει ένα αναντίρρητο πλεονέκτημα. Ακόμη κι αυτό όμως μοιάζει να αδυνατίζει τα χρόνια της κρίσης, καθώς ιδιαίτερα ταλαντούχοι και καλά εκπαιδευμένοι εργαζόμενοι και επίδοξοι επιχειρηματίες προτιμούν να εκκινήσουν ή να συνεχίσουν την καριέρα τους εκτός συνόρων.

Σε αυτό το πλαίσιο συζητάμε με εμπειρότατους ανθρώπους του κλάδου, διερευνώντας τις προοπτικές των ελληνικών startups, τη νέα πραγματικότητα όπως αυτή διαμορφώνεται και εν τέλει τις δυνατότητες της καινοτόμου επιχειρηματικότητας να μειώσει την ανεργία και να συμβάλει ουσιαστικά στο αναπτυξιακό όραμα της χώρας.

Ο entrepreneur που έγινε επενδυτής

O Απόστολος Αποστολάκης, ένας από τους πλέον έμπειρους entrepreneurs της χώρας με προσωπική συμμετοχή σε ουκ ολίγες νεοφυείς επιχειρήσεις, έχει πλέον περάσει στην άλλη όχθη ως σύμβουλος, μέντορας και χρηματοδότης νέων επιχειρήσεων. Πρόσφατα μάλιστα ίδρυσε το «επενδυτικό ταμείο» Venture FriendsΗ ιστοσελίδα. Συζητήσαμε μαζί του για τις εξελίξεις και τις προοπτικές του κλάδου.

venturefriendsnew.jpg

is: Από την εμπειρία σας, πόσο στέρεες θεωρείτε τις βάσεις πάνω στις οποίες αναπτύσσεται η νεοφυής επιχειρηματικότητα στη χώρα; Πρόκειται για ευκαιριακό trend ή πράγματι κάτι αλλάζει στην επιχειρηματική κουλτούρα;

Η βάση της νεοφυούς επιχειρηματικότητας αποτελείται από τρεις βασικούς πυλώνες.

Ο πρώτος και σημαντικότερος είναι οι ικανοί επιχειρηματίες/founders που θα πάρουν το μεγαλύτερο ρίσκο αποφασίζοντας να δημιουργήσουν startups.

Ο δεύτερος πυλώνας είναι το ταλαντούχο ανθρώπινο δυναμικό που θα στελεχώσει τα startups αυτά και ο τρίτος, εξίσου απαραίτητος, είναι το διαθέσιμο και «έξυπνο» επιχειρηματικό κεφάλαιο που θα τα στηρίξει.

Οι τρεις αυτοί πυλώνες είναι πλέον πιο δυνατοί από ποτέ.

Ικανοί και φιλόδοξοι ιδρυτές υπάρχουν σε μεγαλύτερο αριθμό από παλιά.

Σε αυτό έχουν βοηθήσει τα success stories των startups (WorkableΗ ιστοσελίδα της εταιρείας, Taxibeat, e-food,  avocarrot, doctoranytime κ.α), η βελτιωμένη εικόνα της τεχνολογικής επιχειρηματικής κουλτούρας και η κατάσταση στη Ελλάδα, καθώς τα φιλόδοξα και ικανά άτομα έχουν πλέον λιγότερες επιλογές επαγγελματικής ανέλιξης.

Η σταδιακή απενοχοποίηση της αποτυχίας και η θελκτικότητα της επιχειρηματικής επιτυχίας, που ειδικά μέσω του internet έχει πλέον μεγαλύτερα και διεθνή όρια, έχει οδηγήσει πολλούς αξιόλογους ανθρώπους να αφήσουν δουλειές σε μεγάλες εταιρείες και να στραφούν στη δημιουργία startups.

Το ίδιο ισχύει και με αξιόλογους εργαζόμενους, οι οποίοι όμως δεν θέλουν να πάρουν το ρίσκο της ίδρυσης μιας εταιρείας, είναι όμως διατεθειμένοι να αφήσουν τη σιγουριά μιας μεγαλύτερης εταιρείας για ένα startup το οποίο θα τους προσφέρει δυνατότητα συμμετοχής στη μετοχική σύνθεση με μειωμένο ρίσκο.

Επίσης οι βασικοί συντελεστές ενός startup: developers, designers, marketers, διαθέτουν πλέον εμπειρία έχοντας δουλέψει είτε σε πετυχημένα startups που έκαναν το scale-up, είτε σε διεθνείς εταιρείες, άρα έχουν να προσφέρουν πολλά σε νέες υποσχόμενες εταιρείες. Τέλος, έχουμε σημαντική ποσοτική και ποιοτική βελτίωση όσον αφορά τα κεφάλαια επιχειρηματικού ρίσκου.

Τόσο τα Jeremie funds όσο και οι angel investors επένδυσαν τα προηγούμενα χρόνια και άρα έμαθαν στην πορεία τόσο από τις ομάδες τους όσο και από τους διεθνείς συνεπενδυτές τους. Παράλληλα, πλέον υπάρχει και το VentureFriends“VentureFriends: Supporting Ambitious Tech Entrepreneurs”, άρθρο του Apostolos Apostolakis στο medium.com το οποίο θα παίξει έναν πολύ σημαντικό ρόλο στο οικοσύστημα.

Εκτός του ότι εξαρχής στηρίχθηκε αποκλειστικά σε ιδιωτικά κεφάλαια και βοήθησε στο να επενδυθούν στην αγορά των startups, έρχεται να προσφέρει συναφή επιχειρηματική και επενδυτική εμπειρία και μια φιλοσοφία που είναι πολύ κοντά στην επιχειρηματική κουλτούρα των startups.

Επομένως είμαι σίγουρος ότι δεν πρόκειται για μια συγκυρία γεγονότων αλλά για μια ξεκάθαρη τάση η οποία θα ενισχυθεί περαιτέρω καθώς αυτοτροφοδοτείται από τις νέες εγχώριες επιτυχίες αλλά και από την παγκόσμια τάση για αυξανόμενη επίδραση και αναγνωρισιμότητα των startups.

is: Θα μας περιγράψετε συνοπτικά τον τρόπο λειτουργίας του VentureFriends και πώς υποστηρίζει τις νεοφυείς επιχειρήσεις της χώρας;

Η VentureFriends advisors είναι μια συμβουλευτική εταιρεία στο VentureFriends fund, με στόχο να προτείνει και να στηρίξει δυνατές και φιλόδοξες ομάδες από την Ελλάδα που θέλουν να δημιουργήσουν διεθνείς εταιρείες-ηγέτες.

Αυτές οι ομάδες, εφόσον επιλεχθούν, μπορούν να χρηματοδοτηθούν από το fund, που έχει ύψος κεφαλαίων 20 εκατ. ευρώ. Το VentureFriends έχει ήδη κάνει 20 επενδύσεις, εκ των οποίων οι 15 στην Ελλάδα.

Όταν λέμε ότι στηρίζουμε τις επιλεχθείσες εταιρείες, ο στόχος μας (σ.σ. των συνιδρυτών Απόστολου Αποστολάκη, Γιώργου Δημόπουλου και Στέφανου Κατσίμπα) είναι καταρχήν να μεταφέρουμε τη γνώση, την εμπειρία και τις επαφές μας αλλά και να δημιουργήσουμε μια κουλτούρα ανάδρασης και αλληλοϋποστήριξης μεταξύ των δυναμικών ελληνικών startups.

Το πιο σημαντικό για τα φιλόδοξα ελληνικά startups είναι να καταλάβουν ότι το καθένα έχει σημαντική και διαφορετική γνώση και δυνατότητες και άρα πρέπει να επικοινωνούν και αλληλοβοηθηθούν. Το ελληνικό οικοσύστημα πρέπει να κοιτάξει τα επιτυχημένα παραδείγματα της Silicon Valley“Learning from Silicon Valley”, άρθρο του Apostolos Apostolakis στο medium.com και του Ισραήλ και να καταλάβει ότι η συνεργασία και αλληλοϋποστήριξη επιταχύνει την άνοδο όλων. Ως οικοσύστημα είμαστε ήδη σε μειονεκτική θέση λόγω του μικρότερου μεγέθους της αγοράς, της έλλειψης εμπειρίας και κεφαλαίων, οπότε ας διευκολύνουμε όσο μπορούμε τις συνέργειες μεταξύ μας.

Εν κατακλείδι, στο VentureFriends θέλουμε να συμβάλουμε στη δημιουργία μιας συνεργατικής κουλτούρας και τελικά στη δημιουργία της πρώτης «Εθνικής των Startups», που θα είναι ικανή να ανταγωνιστεί διεθνώς και να διεκδικήσει τη θέση της στην παγκόσμια αγορά.

is: Μπορούν όμως τα startup να βοηθήσουν ουσιαστικά την ελληνική οικονομία και να συμβάλλουν στη μείωση της ανεργίας;

Η συνολική επίδραση των startups θα είναι σημαντική για την ελληνική οικονομία.

Σε ποσοτικό επίπεδο είναι δεδομένο ότι άμεσα θα δημιουργηθούν μερικές χιλιάδες θέσεις εργασίας και αρκετές από αυτές θα αφορούν σε εργαζόμενους υψηλού μορφωτικού επιπέδου.

Παράλληλα θα υπάρχει και έμμεση επίδραση, καθότι πολλά startups δημιουργούν νέες θέσεις εργασίας μέσα από τη δραστηριότητά τους. Ένα από τα αγαπημένα μου παραδείγματα είναι το nannukaΗ ιστοσελίδα της εταιρείας, το οποίο βοηθάει τους γονείς να βρουν ειδικούς, όπως babysitters, παιδαγωγούς κ.α. για τα παιδιά τους και αυξάνει έμμεσα την απασχόληση των ειδικών στο χώρο, διότι καλύπτει μιαν ανάγκη η οποία ως τώρα δεν είχε εύκολη λύση. Βέβαια, η άμεση και έμμεση αύξηση των θέσεων εργασίας, αν και αναμφίβολα θετική, δεν επαρκεί για μια οικονομία που απαιτεί τη δημιουργία εκατοντάδων χιλιάδων νέων θέσεων εργασίας.

Μια άλλη θετική συνεισφορά των δυναμικών startups είναι ότι η δραστηριότητά τους είναι διεθνής και επομένως φέρνει έσοδα στην χώρα. Τέλος, υπάρχει και η σημαντική ποιοτική συμβολή των startups στην ελληνική οικονομία, αφού επιφέρουν αλλαγή στη νοοτροπία και την κουλτούρα. Τα startups εκπέμπουν αισιοδοξία λόγω της ανάπτυξης που πετυχαίνουν εν μεσώ κρίσης, ενώ αποτελούν φωτεινά παραδείγματα αξιοκρατίας και υπευθυνότητας αφού καταδεικνύουν ότι το αποτέλεσμα είναι συνυφασμένο με την προσπάθεια. Αυτό είναι σημαντικό σαν μήνυμα σε μια κοινωνία που είχε συνηθίσει να κατηγορεί άλλους για τα προβλήματα της και να επιδιώκει τις εύκολες και γρήγορες λύσεις με την ελάχιστη δυνατή προσπάθεια.

is: Πόσο σημαντική θεωρείτε μια πιθανή εξαγορά του Taxibeat για την εγχώρια startup κουλτούρα; Θα μπορούσε να λειτουργήσει ως παράδειγμα για άλλες νεοφυείς επιχειρήσεις;

Η πιθανή εξαγορά του Taxibeat ξεκάθαρα λειτουργεί θετικά για την εγχώρια startup κουλτούρα και θα βοηθήσει συνολικά το οικοσύστημα. Δείχνει ότι η σκληρή δουλειά στην Ελλάδα μπορεί να μετουσιωθεί σε ένα πετυχημένο, διεθνώς ανταγωνιστικό προϊόν και τελικά να κεφαλαιοποιηθεί ως υπεραξία με οφέλη για όλους τους εμπλεκόμενους: ιδρυτές, εργαζομένους και τους περισσότερους από 40 επενδυτές. Η επιτυχία αυτή θα παρακινήσει και άλλους ικανούς ιδρυτές εταιρειών και εργαζόμενους να εμπλακούν με τα startups, ενώ παράλληλα θα λειτουργήσει θετικά και στην προσέλκυση νέων επενδυτών στον χώρο.

is: Μήπως όμως η προσήλωση στην ιδέα του exit λειτουργεί αντιπαραγωγικά;

Δεν θεωρώ ότι υπάρχει προσήλωση στο exit, τουλάχιστον όχι από τους σοβαρούς entrepreneurs. Μιλώντας με τις ομάδες του VentureFriends και όχι μόνο, παρατηρώ ότι όλοι αναγνωρίζουν την επιτακτική ανάγκη της δημιουργίας μιας καταρχήν βιώσιμης και ανταγωνιστικής εταιρείας. Γνωρίζουν ότι για να επιτευχθεί αυτό απαιτούνται τουλάχιστον τέσσερα-πέντε χρόνια συστηματικής δουλειάς. Το exit σαν σκέψη έρχεται μετά από την περίοδο αυτή και αποτελεί μια στρατηγική επιλογή. Μετά από μερικά χρόνια η επιχείρηση, έχοντας πετύχει ικανή διείσδυση, καλείται να αποφασίσει αν είναι καλύτερο να συνεχίσει να πορεύεται ανεξάρτητα ή μέσα από ένα πιο μεγάλο όχημα. To exit είναι απόφαση της ιδρυτικής ομάδας, και της διάθεσης που αυτή έχει να αναλάβει επιπλέον ρίσκο. Γι’ αυτό και στον χώρο μας έχουμε δει διαφορετικές αποφάσεις από επιχειρηματίες όταν υπήρχε η επιλογή.

is: Ποιο/-α ελληνικά startups θεωρείτε το «next big thing»;

Είμαστε πολύ αισιόδοξοι για το οικοσύστημα. Βλέπουμε με χαρά σοβαρές ομάδες να δουλεύουν προς την επίλυση σημαντικών προβλημάτων. Θα μπορούσα να πω ότι έχω υψηλές προσδοκίες για τουλάχιστον 15-20 ομάδες από την Ελλάδα. Θα αναφερθώ ενδεικτικά σε μερικές που έχουν ήδη περάσει ένα πρώτο επίπεδο εσόδων (τουλάχιστον €30.000) και έχουν βγει εκτός Ελλάδας με επιτυχία.

Το BluegroundΗ ιστοσελίδα της εταιρείας είναι μια από τις εταιρείες που θεωρώ ότι θα αποτελέσει ένα next big thing για τη χώρα μας. Διαχειρίζεται περισσότερα από 300 ακίνητα σε Ελλάδα, Τουρκια και Ντουμπάι και έχει αποδείξει ότι μπορεί να γίνει μια πολύ μεγάλη και διεθνής εταιρεία.

Ένα άλλο startup το οποίο πιστεύουμε πολύ είναι το welcomepickupsΗ ιστοσελίδα της εταιρείας, μια επίσης δυνατή ομάδα η οποία απέδειξε ότι μπορεί γρήγορα να βγει εκτός Ελλάδας. Η Welcome παρέχει μεταφορά σε ταξιδιώτες αλλά και πρόσβαση αυτών σε υπηρεσίες (tours και δραστηριότητες) και προϊόντα (κάρτες sim, εισιτήρια) βάσει των ενδιαφερόντων και των αναγκών τους. Εκτός από εγχώριους προορισμούς, προς το παρόν λειτουργεί σε Ρώμη, Βαρκελώνη, Μαδρίτη και Κύπρο, με το 60% των εσόδων της να προέρχεται από το εξωτερικό. Πέρα από αυτά τα startups που ανέφερα υπάρχουν και άλλα που ήδη έχουν αποδείξει το case τους στην Ελλάδα, μεγαλώνουν με θετικά unit economics και τώρα βάζουν τις βάσεις για τη διεθνή επέκταση.

O douleutarasΗ ιστοσελίδα της εταιρείας, το nannuka, το spotawheelΗ ιστοσελίδα της εταιρείας, το e-tableΗ ιστοσελίδα της εταιρείας, το PockeeΗ ιστοσελίδα της εταιρείας και το funkmartiniΗ ιστοσελίδα της εταιρείας ανήκουν στην κατηγορία των εθνικών πρωταθλητών που ετοιμάζονται να βγουν εκτός χώρας.

Ξένοι επενδυτές προσεγγίζουν και έχουν ήδη επενδύσει σε ελληνικά startups. O douleutaras έχει επενδυτή το fund της AddventureΗ ιστοσελίδα του fund, το forkyΗ ιστοσελίδα της εταιρείας έχει την bluewireΗ ιστοσελίδα του fund ενώ αρκετά startups έχουν διεθνείς angel investors ως επενδυτές.

Το ενδιαφέρον είναι ότι όταν έχουμε Έλληνες founders που ξεκινάνε δραστηριότητα εκτός Ελλάδας, η επένδυση από ξένους γίνεται ακόμη πιο εύκολη και αυτό δείχνει και τη δυναμική των ελληνικών ομάδων. Έτσι το instashop Η ιστοσελίδα της εταιρείαςστο Dubai αμέσως βρήκε επενδυτές, το Jabbar fundΗ ιστοσελίδα του fund και το SouqΗ ιστοσελίδα της εταιρείας, ενώ το WeengsΗ ιστοσελίδα της εταιρείας τη LocalglobeΗ ιστοσελίδα του fund και το Cherry VenturesΗ ιστοσελίδα του fund.

is: Όλοι στην Ελλάδα (δηλώνουν ότι) έχουν μια καλή επιχειρηματική ιδέα. Πώς ξεχωρίζετε αυτούς που πράγματι μπορούν να κάνουν τη διαφορά;

Καταρχήν δεν μας αφορούν αυτοί που λένε ότι έχουν μια καλή ιδέα. Το startup απαιτεί αφοσίωση και σκληρή δουλειά αρκετών ετών και η ιδέα από μόνη της δεν έχει αξία. Επίσης δεν αξίζει να συζητήσεις σε βάθος με κάποιον που δεν έχει αφιερώσει τον απαιτούμενο χρόνο να σκεφτεί το προϊόν, το μέγεθος της αγοράς, τον ανταγωνισμό κ.λπ. Μια σύντομη αλλά πλήρης και περιεκτική παρουσίαση μπορεί να διαχωρίσει αυτόν που λέει ότι έχει μια ιδέα από αυτόν που θέλει σοβαρά να την υλοποιήσει. Το πιο σημαντικό όμως πέρα από μια παρουσίαση, είναι τελικά αν το άτομο ή η ομάδα έχει τη δυνατότητα να υλοποιήσει την ιδέα. Έχει ο ίδιος ή τα μέλη της ομάδας γνώση σε web ή mobile development, digital marketing ή πωλήσεων; Είναι ικανή η ομάδα να κινητοποιήσει εργαζομένους, να κάνει fundraising κ.λπ.; Αυτά κάνουν τη διαφορά. Κατά καιρούς έχουμε συναντήσει ομάδες με καλές ιδέες αλλά δυστυχώς θεωρήσαμε ότι δεν θα κατάφερναν να τις υλοποιήσουν.

is: Τι θα συμβουλεύατε αυτόν που έχει την ιδέα, αλλά όχι την απαιτούμενη εμπειρία ή τη δικτύωση;

Να ξεκινήσει διαβάζοντας τι χρειάζεται για να εξετάσει τη βιωσιμότητα μιας ιδέας. Εμείς έχουμε καταγράψει στο VentureFriends blog“Startup Funding: What does a Venture Capital fund look for in a startup?”, άρθρο του George D (Γιώργος Δημόπουλος) στο medium.com κάποια βασικά ερωτήματα που μπορούν να απαντηθούν. Παράλληλα επειδή πιστεύω ότι δεν υπάρχει παρθενογένεση και το πιο πιθανό είναι η νέα ιδέα να υφίσταται στις ΗΠΑ ή αλλού, αυτό που προτείνω είναι να ψάξει κανείς αν υπάρχει υλοποιημένη η ιδέα. Μπορεί να ξεκινήσει από το google αλλά επίσης χρήσιμα sites είναι το angelistΗ ιστοσελίδα διευκολύνει την εύρεση εργασίας σε μια startup εταιρεία και το crunchbase Βάση δεδομένων με στοιχεία για καινοτόμους εταιρείεςόπου κάποιος μπορεί να βρει και τα χρήματα που έχει σηκώσει ένα διεθνές startup και επομένως να καταλάβει το μέγεθος της εταιρείας/αγοράς.

is: Σας έχουν ζητήσει συμβουλές ή έστω τη γνώμη σας οι αρμόδιοι κρατικοί φορείς; Τι θα τους λέγατε επιγραμματικά αν σας ζητούσαν το «κλειδί» για να αναπτυχθεί η οικονομία;

Ναι, έχει ζητηθεί η γνώμη μου στο παρελθόν, όπως έχει ζητηθεί και από αρκετούς στο χώρο μας. Δεν είμαι σίγουρος αν ζητήθηκε για πραγματικούς λόγους ή για επικοινωνιακούς, διότι δυστυχώς ακόμη βλέπω ότι η επιχειρηματικότητα βάλλεται αντί να υποστηρίζεται. Σε κάθε περίπτωση, προκειμένου να υπάρχει οικονομική ανάπτυξη και ευημερία σε οποιαδήποτε χώρα, χρειάζεται η υγιής και εξωστρεφής επιχειρηματικότητα. Επομένως πρέπει να φύγουν τα εμπόδια που έχουν να κάνουν με τις καθυστερήσεις και τη γραφειοκρατία στην ίδρυση και το κλείσιμο εταιρειών. Αναφέρω και το κλείσιμο των εταιρειών διότι επιχειρηματικότητά χωρίς αποτυχίες δεν υπάρχει. Και δυστυχώς οι αποτυχίες είναι περισσότερες από τις επιτυχίες. Επομένως πρέπει και σε επίπεδο κουλτούρας αλλά και σε πρακτικό επίπεδο η αποτυχία να μη δυσχεραίνει ή να αποθαρρύνει την επόμενη προσπάθεια.

Εκτός από την άρση των εμποδίων, χρήσιμη θα ήταν και η παροχή κινήτρων. Και δεν αναφέρομαι στη χρηματοδότηση, διότι θεωρώ ότι τα ικανά startups θα βρουν χρηματοδότηση, αναφέρομαι όμως στην επιδότηση του κόστους λειτουργίας νέων εταιρειών για δύο-τρία χρόνια, μέχρι αυτές να αποκτήσουν έσοδα. Μια επιδότηση των ασφαλιστικών εισφορών είναι ένα σωστό κίνητρο, αφού βοηθάει αυτούς που πραγματικά δημιουργούν θέσεις εργασίας.

«Η τεχνολογία ανοίγει υψηλής αξίας θέσεις εργασίας»

Στο ίδιο πλαίσιο συζητήσαμε και με τον Γιώργο Κασσελάκη, εταίρο του Openfund“Your Startup Partner”, το οποίο έχει επενδύσει σε περισσότερες από 20 νεοφυείς επιχειρήσεις ελληνικών συμφερόντων.

Οι επενδύσεις αυτές έχουν ήδη δημιουργήσει περισσότερες από 200 θέσεις εργασίας. «Θέσεις υψηλής αξίας», όπως χαρακτηριστικά μας είπε ο κ. Κασσελάκης, «υπό την έννοια ότι οι εργαζόμενοι σε εγχώριες εταιρείες τεχνολογίας απασχολούνται κατ’ ουσία σε εξαγωγικές εταιρείες. Επομένως, κάθε φορά που γίνεται μια πώληση, τα χρήματα περνούν τα σύνορα και μένουν εντός της χώρας. Δεν θα μπορούσαμε να πούμε το ίδιο για μια αντιπροσωπεία αυτοκινήτων, αλλά ούτε ακόμη και για επιχείρηση που εξάγει π.χ. ντομάτες, αν συνυπολογίσουμε ότι ο σπόρος, το λίπασμα και το φυτοφάρμακο δεν παράγονται στην Ελλάδα».

Το γεγονός ότι οι εταιρείες τεχνολογίας δημιουργούν περισσότερες θέσεις εργασίας αποδεικνύεται και από ακαδημαϊκές μελέτες (όπως αυτή“Who Creates Jobs? Small vs. Large vs. Young” του National Bureau of Economic Research και αυτή“Tech Starts: High-Technology Business Formation and Job Creation in the United States” του Ιδρύματος Κάουφμαν) στις οποίες αναδεικνύεται και η εντυπωσιακή απόκλιση: κάθε θέση εργασίας στον κλάδο της υψηλής τεχνολογίας δημιουργεί άλλες 4,3 στην οικεία οικονομία, ενώ π.χ. στον κλάδο της μεταποίησης η αντίστοιχη αναλογία“High-Tech Employment and Wages in the United States”, μία έκθεση του Bay Area Council Economic Institute είναι μόλις 1:1,4.

Η ομάδα του Openfund υποστήριξε την εγχώρια startup κοινότητα από τα πρώτα της βήματα και έχει παρακολουθήσει από κοντά τη δημιουργία και τη διαμόρφωση του οικοσυστήματος.

«Για εμάς σημείο καμπής ήταν η επιτυχία της Taxibeat, στην οποία το Openfund ήταν πρώτος επενδυτής και για πολύ καιρό ο μοναδικός», μας είπε ο κ. Κασσελάκης.

«Η επιτυχία ενός startup που είναι ορατή στον τελικό καταναλωτή επέτρεψε σε μια γενιά ανθρώπων να πιστέψουν σε μια καριέρα σε startup.

Αυτή η γενιά αποτελείται τόσο από κλασικούς επιχειρηματίες (που στην Ελλάδα ήταν τυπικά έμποροι ή ασχολούνταν με το management), αλλά και από εργαζομένους με τεχνολογικό ή επιστημονικό υπόβαθρο. Είχαμε επίσης τη χαρά να δούμε Έλληνες του εξωτερικού να επιστρέφουν στη χώρα, προκειμένου να ξεκινήσουν τις εταιρείες τους εδώ».

Σύμφωνα με τον κ. Κασσελάκη: «Όλα τα στοιχεία δείχνουν ότι η τεχνολογία θα μπορούσε να αποτελέσει το νέο αφήγημα επιτυχίας της ελληνικής οικονομίας, αρκεί βέβαια να ευθυγραμμιστούν και οι πρακτικές της υπόλοιπης κοινωνίας. Αν δηλαδή, βελτιωθούν οι “άμεσες εισροές καινοτομίας”, όπως η ποιότητα της πανεπιστημιακής εκπαίδευσης στους τομείς της τεχνολογίας, η χρηματοδότηση της έρευνας τόσο στο δημόσιο όσο και στον ιδιωτικό τομέα αλλά και ο τρόπος που γίνεται αυτό».

Είναι πάντως ενδεικτικό ότι κάτι αλλάζει: το group του Facebook “StartUp JobsΗ σελίδα του γκρουπ” διαθέτει περισσότερα από 10.000 μέλη, ενώ η σελίδα αγγελιώνΗ σχετική σελίδα του Openfund ανανεώνεται διαρκώς με νέες αγγελίες εργασίας σε νεοφυείς επιχειρήσεις (σήμερα είναι αναρτημένες 43 αγγελίες για θέσεις εργασίας).

Ο Γιώργος Κασσελάκης πάντως επισημαίνει ότι «παρότι η χώρα μας διαθέτει υψηλότερη επάρκεια επιστημόνων και μηχανικών συγκριτικά με το μέσο όρο της ΕΕ, εξακολουθούμε να δυσκολευόμαστε να βρούμε αξιόλογα ταλέντα για να προσλάβουμε».

Αναφορικά με τον ρόλο της πολιτείας, ο κ. Κασσελάκης θεωρεί ότι «παρά τη γενικευμένη γκρίνια, η πολιτεία έχει συνεισφέρει σημαντικά στην ανάπτυξη του startup οικοσυστήματος» και αναφέρθηκε στα εντυπωσιακά αποτελέσματα του προγράμματος JEREMIE αλλά και τις υψηλές προσδοκίες από το επερχόμενο Equifund (Ταμείο Επιχειρηματικών Συμμετοχών), υπό την καθοδήγηση του EIF (Ευρωπαϊκό Ταμείο Επενδύσεων).

Από την άλλη, ο συνιδρυτής του Openfund στέκεται αρνητικά απέναντι στην «αποξήλωση» της Πληροφορικής από τη δευτεροβάθμια εκπαίδευση, και εκφράζει τον προβληματισμό του για την επιφυλακτική αποδοχή μαθημάτων και βιωματικών προγραμμάτων που σχετίζονται με την επιχειρηματικότητα, όπως το Junior AchievementMKO που υλοποιεί εκπαιδευτικά προγράμματα για την επιχειρηματικότητα. «Η σημασία τέτοιων προγραμμάτων φαίνεται στις ΗΠΑ, όπου οι συμμετέχοντες μαθητές στο αντίστοιχο NTFE, βρέθηκαν να έχουν 50% μεγαλύτερο εισόδημα στην ενήλικη ζωή τους», μας είπε ο κ. Κασσελάκης.

Δημιουργώντας ένα νέο star-system από δραστήριους και καινοτόμους ανθρώπους

Η συζήτηση συνεχίστηκε με τον Πάνο Ζαμάνη, πρόεδρο του Orange Grove«Orange Grove: Ένας «πορτοκαλεώνας» επιχειρηματικότητας στην Αθήνα», fortunegreece.com, της θερμοκοιτίδας που ξεκίνησε ως πρωτοβουλία της Ολλανδικής πρεσβείας στην Αθήνα και συνιδρυτή-αντιπρόεδρο της Ελληνικής Ένωσης Νεοφυών Επιχειρήσεων.

«Η Ελληνική Ένωση Νεοφυών Επιχειρήσεων ξεκίνησε πριν έξι περίπου χρόνια με βασικό στόχο να λειτουργήσει καταλυτικά στην αλλαγή της επιχειρηματικής νοοτροπίας», μας είπε.

«Θυμάμαι ότι πρώτο μας πρόβλημα ήταν ότι δεν υπήρχε ακριβής μετάφραση της λέξης startup και έπρεπε να επιλέξουμε την ελληνική λέξη που θα συμβόλιζε το όραμα της καινοτόμου και εξωστρεφούς επιχειρηματικότητας.

Από τότε, η νεοφυής επιχειρηματικότητα ως έννοια έχει περάσει στο λεξιλόγιο των πολιτικών κάθε κόμματος, παρόλο που αρκετοί από αυτούς δεν κατανοούν τι πραγματικά σημαίνει και κάποιες φορές την μπερδεύουν με την νεανική.

Σημασία έχει όμως ότι μέσα στα έξι αυτά χρόνια χιλιάδες συμπολίτες μας αντάλλαξαν το όνειρό τους για μια καριέρα χωρίς ρίσκο, είτε στο δημόσιο είτε στον ιδιωτικό τομέα και αποφάσισαν πως τους ταιριάζει το να πάρουν το μέλλον στα χέρια τους. Δεν υπάρχει μεγαλύτερη ικανοποίηση για όλους εμάς που κάποτε ίσως και να θεωρούμασταν γραφικοί, από το να βλέπουμε ανθρώπους να αφήνουν ακόμη και την ασφάλεια της δουλειάς τους για να δοκιμάσουν την υλοποίηση της ιδέας τους. Κατά την γνώμη μου έχουν γίνει τα σημαντικότερα και δυσκολότερα βήματα».

Αναφερόμενος στις παθογένειες της εγχώριας οικονομίας, ο κ. Ζαμάνης είπε: «Για πολλά χρόνια στην χώρα μας η επιχειρηματικότητα στηριζόταν στο “copy paste”. Αντιγράφαμε επιτυχημένες ιδέες ή εταιρείες, θεωρώντας ότι έτσι εύκολα κάποιος θα μπορούσε να κερδίσει χρήματα. Ανοίγαμε φούρνο δίπλα στον φούρνο, ελπίζοντας ότι και εμείς θα πάρουμε εύκολα ένα μερίδιο από το πελατολόγιό του. Δεν σκεφθήκαμε όμως ότι στην πράξη μοιραζόμαστε την ίδια πίτα και πιθανότατα αυτή δεν θα είναι αρκετή για να χορτάσει την επιχειρηματική μας πείνα. Υπήρχαν βέβαια εξαιρέσεις, όμως ο κανόνας αυτός ήταν η βασική αιτία που πάψαμε να είμαστε ανταγωνιστικοί με αποτέλεσμα την οικονομική κρίση που βιώνουμε».

«Η νεοφυής επιχειρηματικότητα είναι κατ’ αρχήν εξωστρεφής. Δεν αναζητά πελάτες στα στενά γεωγραφικά όρια της έδρας της, αλλά αντίθετα ψάχνει τρόπο να ανταγωνιστεί αντίστοιχα προϊόντα και υπηρεσίες και να κερδίσει μερίδια από μεγάλες αγορές ή αν είναι δυνατό να δημιουργήσει νέες. Απαραίτητο εργαλείο και χαρακτηριστικό που την διαφοροποιεί είναι η καινοτομία, την οποία κάθε startup με κάποιο τρόπο πρέπει να εμπεριέχει στον προϊοντικό η στρατηγικό του σχεδιασμό. Στόχος των νεοφυών επιχειρήσεων είναι να λύσουν με τον καλύτερο τρόπο υπάρχοντα προβλήματα ή να ανακαλύψουν νέα προβλήματα τα οποία δεν έχουν μεν καταχωρηθεί στη συνείδηση των καταναλωτών ως ανάγκες, αλλά όταν επιλυθούν θα αλλάξουν την ζωή τους προς το καλύτερο. Όταν επιτευχθεί αυτό, δημιουργείται στρατηγικό πλεονέκτημα το οποίο μας οδηγεί στον τρίτο πυλώνα της νεοφυούς επιχειρηματικότητας που είναι η δυνατότητα ταχείας ανάπτυξης».

Όσον αφορά τις ιδιαιτερότητες της startup οικονομίας στην Ελλάδα, ο κ. Ζαμάνης μας είπε: «Στη χώρα μας έχουμε στρατηγικά πλεονεκτήματα σε τομείς όπως ο τουρισμός, οι μεταφορές, ο αγροδιατροφικός και παράλληλα έχουμε εξαιρετικούς μηχανικούς λογισμικού και μηχανολόγους. Αυτό που μας λείπει όμως είναι η εμπειρία γιατί είναι ελάχιστες οι μεγάλες εταιρείες που παράγουν τεχνογνωσία. Δεν έχουμε κέντρα έρευνας πολυεθνικών, ούτε αρκετές ελληνικές εταιρείες που επενδύουν στην έρευνα και την καινοτομία γι αυτό και βασικός στόχος της χώρας θα έπρεπε να είναι η προσέλκυση τέτοιων κέντρων που θα δημιουργήσουν μια σειρά έμπειρων στελεχών και αυριανών επιχειρηματιών».

Η λέξη εξωστρέφεια αποτελεί κοινό τόπο σε όλες τις συζητήσεις μας με στελέχη της εγχώριας αγοράς. Ο κ. Ζαμάνης συμφώνησε: «Δεν υπάρχει άλλος δρόμος προς την ανταγωνιστικότητα της χώρας από την οριστική και ολική μεταστροφή του μοντέλου επιχειρηματικότητας.

Μόνο η εξωστρέφεια μπορεί να φέρει χρήματα στην χώρα αλλά και να εξασφαλίσει την οικονομική επιτυχία σε μεγάλη κλίμακα. Όταν είμαστε εξωστρεφείς αναγκαζόμαστε να γίνουμε καλύτεροι από τους ανταγωνιστές μας σε όλο τον κόσμο, ανεβάζουμε τον πήχη και τις προσδοκίες μας και στο τέλος παράγουμε ακόμη καλύτερα προϊόντα και υπηρεσίες. Έχουμε εξαιρετικής ποιότητας ανθρώπινο δυναμικό, είμαστε από τη φύση μας ευφυής λαός καιμαθαίνουμε να σκεφτόμαστε “out of the box” γιατί στη χώρα μας ακόμη και το να πάρεις άδεια για φούρνο απαιτεί ευστροφία και ευελιξία. Έχουμε όλα τα προσόντα για να ανταγωνιστούμε τις περισσότερες αγορές, αλλά μας λείπει η πειθαρχία, η ομαδικότητα και η ανοσία στην αποτυχία».

Όσον αφορά τις εξαγορές ελληνικών startups, o αντιπρόεδρος της Ελληνικής Ένωσης Νεοφυών Επιχειρήσεων ισχυρίζεται ότι «παρά την αντίληψη πως όταν μπουν ξένα κεφάλαια σε ελληνική εταιρεία είτε με τη μορφή επένδυσης είτε εξαγοράς οδηγούν στον αφελληνισμό της, η πείρα μας έχει αποδείξει το αντίθετο. Τις περισσότερες φορές τα τμήματα που είναι εγκατεστημένα στην Ελλάδα παραμένουν εδώ και ενισχύονται με ακόμη περισσότερο προσωπικό.

Ταυτόχρονα οι Έλληνες εργαζόμενοι αποκτούν σημαντικές εμπειρίες που θα τους επιτρέψουν κάποια στιγμή να βοηθήσουν είτε ως στελέχη, είτε ως επιχειρηματίες στην δημιουργία νέων εταιριών».

Ακόμη και αν η ανεργία, κυρίως λόγω των τεράστιων ποσοστών της, δεν μπορεί άμεσα να μειωθεί μόνο από startup, η αλλαγή νοοτροπίας προς μια πιο ανταγωνιστική επιχειρηματικότητα μπορεί να αλλάξει και τους γενικούς ρυθμούς ανάπτυξης της χώρας, λέει ο κ. Ζαμάνης.

Αναλύοντας τις παθογένειες και τα προσκόμματα που εμποδίζουν την ανάπτυξη της νεοφυούς επιχειρηματικότητας ο κ. Ζαμάνης ανέδειξε τον εξής παραλογισμό: «Στην εποχή που ένα μεγάλο ποσοστό των επιχειρηματιών δουλεύουν με τον υπολογιστή τους από ένα καφέ, στη χώρα μας απαιτείται φυσική έδρα για την ίδρυση μιας εταιρείας. Είναι λυπηρό να υπάρχουν τόσα αντικίνητρα στην ίδρυση μιας εταιρείας και ουσιαστικά να τιμωρείται όποιος θέλει να είναι νόμιμος από την αρχή της επιχειρηματικής του καριέρας».

Προτείνει μάλιστα να μελετήσουμε και όπου είναι δυνατόν να αντιγράψουμε, το μοντέλο του Ισραήλ. «Οι δυσκολίες που αντιμετώπισαν στην χώρα για τη μετατροπή της σε startup-nation είναι μάλλον περισσότερες από αυτές της Ελλάδας και τα αποτελέσματα είναι εξαιρετικά για ένα τόσο μικρό κράτος που σχεδόν μόνιμα βρίσκεται σε εμπόλεμη κατάσταση». Από ευρωπαϊκές χώρες πρότυπο θεωρεί την Ολλανδία, λόγω της εξαιρετικής κουλτούρας επιχειρηματικότητας και καινοτομίας . «Χαίρομαι που μέσα από το Orange Grove και τη διασύνδεσή μας με την ολλανδική startup σκηνή μπορούμε να φέρουμε στην Ελλάδα τεχνογνωσία και εμπειρίες από τα πανεπιστήμια και την επιχειρηματική κοινότητα».

Η συζήτησή μας με τον κ. Ζαμάνη έκλεισε με μια ανατρεπτική πρόταση: «Αυτό που χρειαζόμαστε για να έχουμε πραγματική άνθηση στη startup επιχειρηματικότητα, είναι να αντικαταστήσουμε τα παλιά πρότυπα με τα οποία “βομβαρδίσαμε” και –κατά τη γνώμη μου– καταστρέψαμε τη χώρα. Μεγάλωσα με τα περιοδικά να επιδεικνύουν τον πλούτο που κερδήθηκε με λάθος τρόπο και ξοδεύτηκε σε μπουζούκια και ακριβά αυτοκίνητα. Πρέπει τα ΜΜΕ αλλά και όλοι μας να προβάλλουμε τα παραδείγματα των ανθρώπων που τολμούν, είτε αποτυγχάνουν είτε πετυχαίνουν το όραμά τους. Όταν δημιουργήσουμε ένα νέο star-system από δραστήριους και καινοτόμους ανθρώπους κάθε ηλικίας, τότε η χώρα θα βρει τον δρόμο εξόδου από την κρίση».

Θα δημιουργήσουμε στην Ελλάδα το νέο Facebook;

Ο Δημήτρης Καλαβρός-Γουσίου, συνιδρυτής του Found.ationΗ ιστοσελίδα της εταιρείας, παρά τη μικρή του ηλικία έχει παρακολουθήσει την εγχώρια startup κοινότητα από τα πρώτα της βήματα. Ήταν άλλωστε από τους πρώτους που αναφέρθηκαν ουσιαστικά στο οικοσύστημα, καθώς ήταν ο εμπνευστής και curator των Tedx, που διοργανώνονται στην Αθήνα.

Πλέον υποστηρίζει την κοινότητα των startups ενεργά με δράσεις ενημέρωσης, εκπαίδευσης, καθοδήγησης. Το Found.ation προσφέρει προγράμματα acceleration και mentorship για νέες επιχειρήσεις, κυρίως από τον χώρο της τεχνολογίας, και έχει ήδη συνεργαστεί με δεκάδες νέους και φιλόδοξους επιχειρηματίες.

Πρόσφατα μάλιστα, σε συνεργασία με τη Microsoft και τον δήμο Αθηναίων, διοργάνωσε το Hack.athon #Το σχετικό δελτίο τύπου της Microsoft{SmartCities} με θεματικό άξονα την «Έξυπνη Πόλη» και σκοπό τη δημιουργία νέων προϊόντων και υπηρεσιών, οι οποίες θα συμβάλουν στη δημιουργία της πόλης του μέλλοντος με τον πολίτη στο επίκεντρο.

Έχει λοιπόν ιδιαίτερα κατασταλαγμένη άποψη για τον χώρο.

«Τείνουμε να εκθειάζουμε τον όρο startup, παραγνωρίζοντας ότι μια νεοφυής επιχείρηση ουσιαστικά δεν διαφέρει από οποιαδήποτε άλλη μικρή επιχείρηση. Ένα βασικό πρόβλημα της εγχώριας σκηνής είναι ότι θεωρούσαμε επί χρόνια –και πολλοί το θεωρούν ακόμη– ότι μια μικρή ομάδα ταλαντούχων νέων θα δημιουργήσει στην Ελλάδα το νέο Facebook.

Αυτό όμως είναι πολύ δύσκολο έως αδύνατο να συμβεί, με αποτέλεσμα να αναλώνουμε χρόνο και κεφάλαια χωρίς ορατό αποτέλεσμα».

Όταν τον ρωτάμε τι θα πρότεινε, απαντάει αυθόρμητα: «να επενδύσουμε σε αυτό που διεθνώς αποκαλείται “sophisticated” επιχειρηματικότητα και να εκμεταλλευτούμε τα συγκριτικά μας πλεονεκτήματα. Να επενδύσουμε δηλαδή σε κλάδους όπως η ναυτιλία, ο αγροδιατροφικός τομέας, τα logistics και άλλους».

Όσον αφορά την περιβόητη ποιότητα του εργατικού δυναμικού, ο κ. Καλαβρός-Γουσίου μας εξηγεί ότι ναι μεν το νεανικό επιχειρηματικό δυναμικό φέρνει ορμή και δημιουργικότητα και βέβαια πολύ πιο ανοιχτόμυαλη λογική, αλλά υπολείπεται σε εμπειρία. «Σήμερα υπολογίζω ότι το 80% όσων δραστηριοποιούνται στον κλάδο έχουν ηλικίες από 22 έως 25. Κατά τη γνώμη μου ο ενθουσιασμός των νέων startuppers πρέπει να συνδυαστεί με την εμπειρία στελεχών που θα προέλθουν από τους παραδοσιακούς τομείς της οικονομίας, οι οποίοι και μπορούν να να προσδώσουν ανταγωνιστικό πλεονέκτημα στις επιχειρήσεις αυτές».

Όπως χαρακτηριστικά μας λέει όμως, υπάρχουν εξαιρέσεις, όπως ο Χάρης Ιωάννου«Στον Χάρη Ιωάννου το 1ο βραβείο στον Ευρωπαϊκό Διαγωνισμό Νέων Επιστημόνων», skai.gr, ο οποίος στα 17 του κατασκεύασε ένα βιονικό χέρι για ανθρώπους με κινητικά προβλήματα, διακρίθηκε στον διαγωνισμό Google Science Fair και παρότι δέχτηκε προτάσεις να φοιτήσει στο ΜΙΤ και το Imperial, επέλεξε να μείνει στην Ελλάδα, ώστε να σπουδάσει στο ΕΜΠ και να συνεργαστεί με τοπικά startups.

Η άποψη του startupper

Αφού ακούσαμε τις απόψεις των ανθρώπων που υποστηρίζουν, συμβουλεύουν και χρηματοδοτούν την κοινότητα, μπήκαμε στην «καρδιά» της και συζητήσαμε με ένα από τα πιο εξέχοντα μέλη της. Ο Φάνης Κουτουβέλης, πριν καν κλείσει τα 30 του χρόνια έγινε ο ιδρυτής και CEO ενός από τα πιο επιτυχημένα startups της χώρας. Η IntaleΗ ιστοσελίδα της εταιρείας αναλαμβάνει την καθετοποίηση και οργάνωση περιπτέρων και μίνι μάρκετ. Όπως μας λέει ο κ. Κουτουβέλης, «στην Intale επιχειρούμε να δώσουμε δυνάμεις υπέρ-ήρωα στον περιπτερά και τον μαγαζάτορα της γειτονιάς, παρέχοντας στις επιχειρήσειςτους όλα τα σύγχρονα μέσα οργάνωσης. Έχουμε δεσμευτεί να μετασχηματίσουμε όλους τους κρίκους επικοινωνίας στην εφοδιαστική αλυσίδα της μικρής λιανικής, χρησιμοποιώντας διαδικτυακές cloud τεχνολογίες. Η πλατφόρμα μας ενώνει τα καταστήματα, τους προμηθευτές και τους κατασκευαστές προϊόντων».

 is: Η εταιρεία σας είναι παράδειγμα startup που κάλυψε μια συγκεκριμένη ανάγκη της αγοράς και πέτυχε. Θα συμβουλεύατε κι άλλους νέους επιχειρηματίες να πράξουν το ίδιο; Και αν ναι, σε ποιους τομείς;

Η ιδιωτική πρωτοβουλία και το επιχειρείν ήταν πάντα στο ελληνικό DNA, ενώ ταυτόχρονα αποτελούν και τη μοναδική διέξοδο για να προχωρήσει η χώρα μας σε πραγματική ανάπτυξη.

Ειδικά η νέα γενιά ελλήνων επιχειρηματιών θα πρέπει να «εκπαιδευτεί» ώστε να αναγνωρίζει κενά στην αγορά και να προτείνει προϊόντα που έχουν πραγματική αξία και λύνουν πραγματικά προβλήματα.

Συχνά ψάχνουμε λύσεις σε «φανταστικά» προβλήματα, πάνω στη δίψα της δημιουργίας και του brainstorming.

Υπάρχουν πολλά πράγματα που μπορούν να γίνουν όταν συνδυάζεις την τεχνολογία με άλλους «παραδοσιακούς» τομείς όπως ο τουρισμός, ο πρωτογενής τομέας, η ναυτιλία κ.α.

is: Ποιος πρέπει να είναι ο στόχος ενός startup στην Ελλάδα του 2017; Το scale-up; Το exit; Ή απλώς το χτίσιμο μιας υγιούς επιχείρησης;

Σίγουρα το scale-up. Αν υπάρχουν πολλά επιτυχημένα παραδείγματα με scale-up εταιρείες, τότε θα ακολουθήσουν και τα exit.

Όσο ο αριθμός των εταιρειών που ωριμάζουν και ξεφεύγουν από startup επίπεδο είναι μικρός, τόσο πιο δύσκολα θα στηθεί ένα υγιές startup οικοσύστημα στην Ελλάδα.

is: Μπορεί η νεοφυής επιχειρηματικότητα να βοηθήσει πραγματικά την ανάκαμψη της ελληνικής οικονομίας ή αφορά έναν περιορισμένο αριθμό επιχειρηματιών και εργαζομένων;

Δεν υπάρχει πανάκεια, ούτε βέβαια ένας τομέας που θα κουβαλήσει στην πλάτη όλη την ελληνική οικονομία και θα διορθώσει τα προβλήματά της από το 1980.

Αυτό που μπορεί και πρέπει να γίνει είναι μεταρρυθμίσεις που στηρίζουν την ιδιωτική πρωτοβουλία, ένα απλό και κατανοητό θεσμικό πλαίσιο, ανεκτή και σταθερή φορολογική και ασφαλιστική νομοθεσία. Αν υπάρχουν αυτά τότε ναι, η νεοφυής επιχειρηματικότητα θα παίξει σίγουρα τον ρόλο της στην ανάκαμψη της οικονομίας μαζί με τους υπόλοιπους εξωστρεφείς τομείς.

================================================

Κείμενο Γιάννης Γορανίτης

ΠΗΓΗ:insidestory.gr/article/startups-elliniki-oikonomia?token=35RFU9LGO0&utm_source=insideStory&utm_campaign=13701ba72b-unsubscribed20170218&utm_medium=email&utm_term=0_52e9cf69f7-13701ba72b-130434169