Η εύθραυστη Τουρκική οικονομία

Μαθήματα για τον Ερντογάν από τον Modi & τον Jokowi

Η πολιτική τής Fed αποκαλύπτει για άλλη μια φορά ποιές αναδυόμενες αγορές έχουν ενισχύσει την άμυνά τους απέναντι σε μια πιο σφικτή νομισματική πολιτική των ΗΠΑ και ποιές παραμένουν ευάλωτες. Από την πλευρά της, η Τουρκία είναι σταθερά στο δεύτερο στρατόπεδο.

Τον Μάιο του 2013, η Ομοσπονδιακή Τράπεζα των ΗΠΑ (U.S. Federal Reserve) πήρε την απροσδόκητη απόφαση να ξεκινήσει την αποκλιμάκωση του προγράμματος αγοράς ομολόγων που είχε υιοθετήσει στον απόηχο της χρηματοπιστωτικής κρίσης. 

Η κίνηση αυτή πυροδότησε ένα απότομο ξεπούλημα στοιχείων ενεργητικού από τις αναδυόμενες αγορές, που ήταν οι μεγαλύτεροι ωφελημένοι από την υπερ-χαλαρή νομισματική πολιτική των κύριων κεντρικών τραπεζών τού κόσμου. 

Αυτά ήταν άσχημα νέα για τις χώρες εκείνες που είχαν χρησιμοποιήσει το εύκολο χρήμα για να χρηματοδοτήσουν τους εαυτούς τους. 

Το «ξέσπασμα της αποκλιμάκωσης», όπως έγινε γνωστό, υπενθύμισε την παλιά ρήση τού Αμερικανού επενδυτή Warren Buffet: «Μπορείς να μάθεις ποιος κολυμπά γυμνός, μόνο όταν τραβηχτεί η παλίρροια».

Σχεδόν ενάμιση χρόνο αργότερα, η Fed τερματίζει πλήρως τις αγορές στοιχείων ενεργητικού (κυρίως ομόλογα) και ετοιμάζεται να αυξήσει τα επιτόκιά της κάποια στιγμή στα μέσα τού 2015. 

Για άλλη μια φορά, η πολιτική τής Fed αποκαλύπτει ποιές αναδυόμενες αγορές έχουν ενισχύσει την άμυνά τους απέναντι σε ένα σφίξιμο της νομισματικής πολιτικής των ΗΠΑ και ποιές παραμένουν ευάλωτες.

Από την πλευρά της, η Τουρκία είναι σταθερά στο δεύτερο στρατόπεδο.

Παρά το γεγονός ότι τα βασικά οικονομικά μεγέθη τής Τουρκίας είναι ασύγκριτα καλύτερα από όσο το 2001, όταν υπέστη μια σημαντική τραπεζική κρίση, η χώρα έγινε πολύ απρόσεκτη - ακόμα και αφότου η Morgan Stanley την ξεχώρισε πέρυσι ως μια από τις επικίνδυνες αναδυόμενες αγορές που είναι γνωστές ως οι Fragile Five [οι Εύθραυστες Πέντε]. 

Οι χώρες σε αυτή την λίστα – η Βραζιλία, η Ινδία, η Ινδονησία, η Νότια Αφρική και η Τουρκία - είναι, σε διάφορους βαθμούς, υπερεξαρτημένες από τα ξένα κεφάλαια για να χρηματοδοτήσουν τα ελλείμματα των τρεχουσών συναλλαγών τους. Όταν η Fed σηματοδότησε την πρόθεσή της να 

αρχίσει να αποσύρει τα μέτρα νομισματικής ενίσχυσης, έγινε πιο δύσκολο να χρηματοδοτηθούν τα ελλείμματα αυτά καθώς οι διεθνείς επενδυτές μείωσαν την έκθεσή τους στις αναδυόμενες αγορές.

Η Τουρκία ήταν η πιο εύθραυστη από τις πέντε. 

Στο τέλος τού 2013 - περίπου μισό χρόνο αφότου η Fed ανακοίνωσε την αποκλιμάκωση - το έλλειμμα τρεχουσών συναλλαγών τής Τουρκίας ανήλθε σε σχεδόν 8% του ΑΕΠ - πάνω από το διπλάσιο των ελλειμμάτων τής Ινδίας και της Ινδονησίας. Πιο ανησυχητικό είναι το γεγονός ότι το μεγαλύτερο μέρος τού ελλείμματος του ισοζυγίου τρεχουσών συναλλαγών τής Τουρκίας χρηματοδοτήθηκε από βραχυπρόθεσμες εισροές κεφαλαίων - δηλαδή, αγορές ομολόγων και μετοχών - σε αντίθεση με τις πιο σταθερές άμεσες ξένες επενδύσεις.

Τα πράγματα έγιναν χειρότερα τον Ιανουάριο του 2014, όταν ένα απότομο ξεπούλημα τίτλων των αναδυόμενων αγορών οδήγησε σε απότομη πτώση τής αξίας τής τουρκικής λίρας έναντι του δολαρίου. 
Σε μια ύστατη προσπάθεια να στηρίξει την λίρα, η κεντρική τράπεζα συγκάλεσε αργά το βράδυ μια έκτακτη συνεδρίαση για να αυξήσει το βασικό επιτόκιο της Τουρκίας από το 4,5% στο 10,5%.

Η «μεσονύκτια άνοδος», σε συνδυασμό με την αυξημένη προθυμία των επενδυτών να ενσκήψουν πάλι στις αναδυόμενες αγορές, φάνηκε να βοηθά στην σταθεροποίηση των χρηματοπιστωτικών αγορών τής Τουρκίας - τόσο πολύ ώστε η κεντρική τράπεζα άρχισε να μειώνει τα επιτόκια τον Απρίλιο του 2014, παρά την άνοδο του πληθωρισμού τής Τουρκίας στο 9,4% (από το 7,4% στο τέλος τού περασμένου έτους και σχεδόν στο διπλάσιο από τον στόχο τής κεντρικής τράπεζας). Αυτή η λήψη κακών οικονομικών αποφάσεων κόστισε στην κεντρική τράπεζα της Τουρκίας το τελευταίο εναπομείναν ίχνος τής αξιοπιστίας της. Δεν βοήθησαν επίσης οι ανησυχίες σχετικά με την συμμετοχή τής Τουρκίας στην υπό αμερικανική ηγεσία στρατιωτική εκστρατεία εναντίον τού Ισλαμικού Κράτους τού Ιράκ και της al-Sham (ISIS). Με τους επενδυτές τώρα να ανησυχούν για τον χρόνο και τον ρυθμό τής περαιτέρω σύσφιξης της νομισματικής πολιτικής των ΗΠΑ, η Τουρκία πληρώνει ένα τίμημα για την οικονομική απερισκεψία της. 

Κατά την διάρκεια του προηγούμενου μήνα, η λίρα έχασε περίπου 3,5% έναντι του δολαρίου, και οι τουρκικές μετοχές έχουν πέσει κατά ένα επιβλητικό 15% τους τελευταίους τρεις μήνες. 

Η απόδοση των δεκαετών ομολόγων στο εθνικό νόμισμα της Τουρκίας έχει εκτοξευθεί σχεδόν κατά 50 μονάδες βάσης από το τέλος Ιουλίου στο 9%.

Η απερισκεψία τής Τουρκίας έρχεται σε πλήρη αντίθεση με τις προσπάθειες της Ινδίας και της Ινδονησίας - δύο άλλες από τις Εύθραυστες Πέντε χώρες - να καθησυχάσουν τις ανησυχίες τής αγοράς με την ενίσχυση των δημοσιονομικών πολιτικών τους και με το να καταδεικνύουν ότι θα εφαρμόσουν σύντομα τις ιδιαίτερα απαραίτητες δημοσιονομικές και διαρθρωτικές μεταρρυθμίσεις.
Στην Ινδία, η αξιοπιστία τής κεντρικής τράπεζας στην καταπολέμηση του πληθωρισμού έχει βελτιωθεί σημαντικά από τότε που ο σεβαστός οικονομολόγος Raghuram Rajan πήρε το τιμόνι της, πριν από έναν χρόνο. 

Ο Rajan χτύπησε επιθετικά - αύξησε τα επιτόκια αμέσως αφότου διορίστηκε στην θέση αυτή, παρά την επιβράδυνση της ανάκαμψης - και κατέστησε σαφές ότι η πρωταρχική προτεραιότητά του είναι η τιθάσευση του πληθωρισμού, η οποία, στο περίπου 6,5%, εξακολουθεί να είναι η υψηλότερη στην Ασία. Οι επενδυτές επικρότησαν επίσης τη νίκη τού φιλικού προς τις επιχειρήσεις Narendra Modi στις βουλευτικές εκλογές τής Ινδίας τον Μάιο.
Με την σειρά τους, κατά την διάρκεια των τριών τελευταίων μηνών, οι ινδικές μετοχές έχουν ανατιμηθεί ελαφρώς σε σύγκριση με την κατά 7% πτώση των τιμών των μετοχών των αναδυόμενων αγορών στο σύνολό τους. Η ρουπί, το νόμισμα της Ινδίας, έχει χάσει μόλις 0,6% έναντι του δολαρίου κατά την διάρκεια του προηγούμενου μήνα.

Ο NICHOLAS SPIRO είναι διευθύνων σύμβουλος στην Spiro Sovereign Strategy.

ΠΗΓΗ:foreignaffairs.gr