Μεσαιωνικός γερμανικός φιλοσοφικός μυστικισμός.

                                                      1. Meister Eckhart 

Κατά τον ύστερο Μεσαίωνα στις γερμανικές χώρες, κυρίως, αναπτύχθηκε η μυστική φιλοσοφία σαν απάντηση στις οκκαμικές θέσεις (i.e. του William of Ockham) της εποχής, γνωστές ως ονοματοκρατία - παντοδυναμία του Θεού - οι οποίες και υποστήριζαν ότι η θεολογία των Aquinas & Scotus δεν ήταν σε θέση να παράσχει οποιαδήποτε γνώση με βεβαιότητα. 
Στην ουσία ο νομιναλισμός (ονοματοκρατία) του Ockham σχετικοποιούσε οποιοδήποτε είδος γνώσης (πολλοί σύγχρονοι μελετητές θεωρούν τον νομιναλισμό ως την κοιτίδα του μηδενισμού στα ύστερομεσαιωνικά χρόνια). 

Οι μυστικοί φιλόσοφοι των όψιμων μεσαιωνικών χρόνων προσπάθησαν να αποδείξουν, μέσω της εσωτερικής εμπειρίας, την ύπαρξη της «αλήθειας», και της επερχόμενης γαλήνης του υποκειμένου όταν αυτό ανακαλύπτει ότι η γνώση του κόσμου συμβαδίζει, αλλά και στηρίζει, την αλήθεια της Αποκάλυψης.

Ο Eckhart, δομινικανός μοναχός δίδαξε στο πανεπιστήμιο του Παρισιού ενώ μετά το θάνατό του πολλές από τις θεολογικές του θέσεις αποκηρύχθηκαν ως αιρετικές από τον πάπα Ιωάννη τον 22ο. 

Ο Γερμανός μυστικός φιλόσοφος επηρεάστηκε από νεοπλατωνικούς στοχαστές και ειδικά από τους μεσαιωνικούς οπαδούς του αρχαίου νεοπλατωνικού Πρόκλου. 

Βασικό του έργο το Opus Tripartitum, και βασικό χαρακτηριστικό στη διδαχή του η έμφαση που δίνεται περί της «κενώσεως» στην οποία πρέπει να περιέλθει η ψυχή για να «κυοφορήσει» τον Θεό. 

Στο Quastiones Parisianes ο Eckhart ταυτίζει την ύπαρξη με τη νόηση στον Θεό με τέτοιο τρόπο έτσι ώστε «ο Θεός υπάρχει επειδή είναι καθαρή νόηση», ενώ η νόηση αποτελεί τη βάση της ύπαρξής Του.

Χρησιμοποιεί, δε, για να στηρίξει τη θέση του το Κατά Ιωάννη Ευαγγέλιο: 

«Εν αρχή ην ο Λόγος, και ο Λόγος ην προς τον Θεό και ο Θεός ην ο Λόγος». 
Καταλήγει στο συμπέρασμα ότι η ύπαρξη κατέχει μικρότερο βαθμό τελειότητας από τη νόηση και επειδή ο Θεός αποτελεί την αιτία κάθε ύπαρξης, 
Αυτός θα πρέπει να είναι υπεράνω της Ύπαρξης. 

Για τον Eckhart η μυστική ένωση του υποκειμένου με τον Θεό γίνεται στο χώρο της ψυχής. 

Η νόηση εδράζεται στο τμήμα της ψυχής που ονομάζεται αρχή. 
Μέσω της αρχής επιτυγχάνεται η ένωση με τον Θεό σε μια μορφή scintilla animae.

Ο Γερμανός μυστικός προσπάθησε να απεγκλωβίσει τη μεσαιωνική μεταφυσική: 

πρώτον, από τον νομιναλιστικό σκεπτικισμό, και, δεύτερον, από το σχολακιστικό ορθολογικό παράδειγμα του Aquinas. Hegel, Heidegger, κ.α., ασχολήθηκαν με το έργο του.

                                                            2. Nicholaus Cusanus

Η απάντηση της νεοπλατωνικής μεταφυσικής στο σκεπτικισμό του Ockham: Nicholaus Cusanus. Γεννήθηκε το 1401 στην πόλη Kues (Cusa), και επηρεάστηκε από τον Meister Eckhart. 
Το 1426 έγινε ιερέας, ενώ είχαν προηγηθεί σπουδές στα πανεπιστήμια της Χαϊδελβέργης και της Πάδοβας. 
Σαν απεσταλμένος του πάπα συμμετείχε σε πολλές αποστολές για την ένωση των δυο εκκλησιών (Ορθόδοξης Ανατολικής και Ρωμαιοκαθολικής). 
Μέσα από τη φιλοσοφία του προσπάθησε να αντικρούσει τα επιχειρήματα του Ockham  
Φημισμένες οι δυο θέσεις του που αφορούσαν στον Θεό και την υπέρβαση όλων των αντιθέσεων και των αντιφάσεων, και στο ζήτημα της γλώσσας. 
Η γλώσσα για τον Cusanus αποτελεί μόνο το σχήμα του ορθού λόγου και όχι της νόησης έτσι ώστε το νόημα να υπερβαίνει την έκφρασή του. 
Με τη δεύτερη θέση του κατάφερε ένα δυνατό χτύπημα στην ονοματοκρατία του Ockham αφού η νομιναλιστική φιλοσοφία εδραζόταν πάνω στην παντοδυναμία της ταύτισης του νοήματος με το λόγο.

Ο Cusanus ένωσε αυτές τις δυο θέσεις με την αναβίωση της αποφατικής μεθόδου στη θεολογία (κατά την αποφατική θεολογία η ομιλία των υποκειμένων δεν μπορεί να εκφράσει τα χαρακτηριστικά του Θεού, έτσι το υποκείμενο θα πρέπει να μιλά αποφατικά για Αυτόν μιας και δεν δύναται να εκφραστεί με πληρότητα η σύνθεση των αντιθέτων που βρίσκεται εντός του Θεού). 

Για τον Γερμανό μυστικό φιλόσοφο το ανθρώπινο υποκείμενο θα πρέπει να ανυψωθεί μέσω της ενόρασης υπεράνω της περιοχής των αισθητών όντων και μέσω του λόγου να προχωρήσει μέχρι τον Θεό μιας και Αυτός αποτελεί την αρχή των όντων. 

Η «docta ignorantia» (ιερή άγνοια) αποτελεί το όργανο για την επιδίωξη αυτή και όχι η γνώση. 

Ο Θεός είναι άπειρο Ον, με αυτή την έννοια δεν μπορεί να ισχύσει γι’ Αυτόν η μέθοδος των ορίων που εφαρμόζεται από τη γνώση, αλλά ούτε και η σύγκριση του Θεού με άλλα όντα μιας και Αυτός περιέχει τα πάντα εντός Του.

Υποστηρίζει, ακολουθώντας τον Πλάτωνα, ότι ο κόσμος αποτελεί την εικόνα της αιωνιότητας, και επειδή δημιουργήθηκε εκτός χρόνου δεν μπορεί να τεθεί σε χρονικά όρια. Κίνηση και χρόνος συνδέονται μιας και χωρίς κίνηση δεν νοείται και χρόνος. 

Πίστευε στην ομοιομορφία της φύσης: 
κάθε μέρος της φύσης είναι μια μικρογραφία η οποία συνεργάζεται αρμονικά με τις υπόλοιπες μικρογραφίες οι οποίες και αποτελούν το όλο της φύσης. 

Μέσα από αυτή τη συλλογιστική ο Cusanus θεωρούσε ότι η βαρύτητα είναι φαινόμενο τοπικό και όλα τα ουράνια σώματα διαθέτουν ένα ελκτικό κέντρο το οποίο είναι ικανό να κρατάει ενωμένα τα μέρη του. 

Για τις παραπάνω θέσεις του θεωρείται από πολλούς ερευνητές πρόδρομός του da Vinci και του Galilei, πάντα σε συνάρτηση με τις εφευρέσεις που έκανε π.χ., ένα υγρόμετρο.

Τα σημαντικότερα συγγράμματα του είναι: 

Περί της ενοράσεως του Θεού  (De Visione Dei) (1443), Περί της σοφής άγνοιας (De docta ignorantia) (1440), Περί του posset ( της συμπτώσεως στον Θεό του είναι και του δύνασθαι). Το 1932 εκδόθηκε το σύνολο του συγγραφικού του έργου.

                                                              Ι. Δραγάτης 

themermaidtavern.gr/meseonikos-germanikos-filosofikos-mistikismos-meister-eckhart-ke-nicholaus-cusanus/