Ο Ιούλιος είναι ο πρώτος μήνας από το δεύτερο εξάμηνο
του χρόνου. Βέβαια, επειδή το πρώτο εξάμηνο έχει τον Φλεβάρη, είναι κάπως πιο κοντό από το δεύτερο αν και φέτος που το έτος είναι δίσεκτο έχουμε ισότητα των δύο εξαμήνων.
Ο Ιούλιος επίσης είναι ένας από τους δυο μήνες που πήραν τ’ όνομά τους από ιστορικό πρόσωπο -φυσικά από τον Ιούλιο Καίσαρα.
Προηγουμένως ονομαζόταν Quintilis, πέμπτος μήνας δηλαδή στο παλιό ρωμαϊκό
ημερολόγιο.
Η ονομασία δεν άλλαξε όταν προστέθηκαν ο Ιανουάριος και ο
Φεβρουάριος στην αρχή, κι έτσι ο Quintilis ήταν πια έβδομος μήνας.
Όταν όμως
δολοφονήθηκε ο Ιούλιος Καίσαρας, έγινε προς τιμή του η μετονομασία.
Ίσως όχι άδικα, αφού ο Ιούλιος Καίσαρας είχε εισηγηθεί τη μεταρρύθμιση του ρωμαϊκού ημερολογίου, με κατάργηση του εμβόλιμου μήνα -άλλωστε γι΄αυτό ονομάζεται Ιουλιανό ημερολόγιο, και είναι το ημερολόγιο που είχαμε στην Ελλάδα ως το 1923 (το λεγόμενο “παλιό ημερολόγιο”).
Ίσως όχι άδικα, αφού ο Ιούλιος Καίσαρας είχε εισηγηθεί τη μεταρρύθμιση του ρωμαϊκού ημερολογίου, με κατάργηση του εμβόλιμου μήνα -άλλωστε γι΄αυτό ονομάζεται Ιουλιανό ημερολόγιο, και είναι το ημερολόγιο που είχαμε στην Ελλάδα ως το 1923 (το λεγόμενο “παλιό ημερολόγιο”).
Ο Ιούλης έχει τις λαϊκές ονομασίες Αλωνάρης (επειδή
τότε γίνεται το αλώνισμα, τουλάχιστο στη νότια Ελλάδα), που είναι και η πιο
διαδεδομένη, καθώς και τις Αηλιάς και Αηλιάτης (από τη γιορτή τ’ Άη Λιος στις
20 του μήνα), ενώ σε κάποια κυκλαδονήσια λέγεται Γυαλινός, ίσως επειδή τότε
αρχίζουν να γυαλίζουν οι ρώγες των σταφυλιών.
Λέγεται επίσης Δευτερογιούνης
(όπου Πρωτογιούνης είναι φυσικά ο Ιούνιος: ο λαός αντιπαθούσε τα σχεδόν ομόηχα
Ιούνης και Ιούλης και ονόμασε πρωτογιούνη τον ένα και δευτερογιούνη τον άλλο,
αφού κιόλας είναι πρώτος και δεύτερος μήνας του καλοκαιριού.
Αλλού πάλι
ονομάζεται Πρωτογιούλης ο Ιούνιος και Δευτερογιούλης ο Ιούλιος).
[Παρένθεση: για κάποιο λόγο, η δημοτική ονομασία των
μηνών «Ιούνης» και «Ιούλης» και οι αντίστοιχες γενικές «του Ιούνη» ή «του
Ιούλη» ενοχλούν πολλούς· περιέργως, μόνο αυτοί οι δύο, και όχι π.χ. ο
Σεπτέμβρης ή ο Μάης· ασφαλώς περί ορέξεως ουδείς λόγος, αλλά οι καθαρολόγοι που
λέγαμε υποστηρίζουν ότι δεν υπάρχουν λαϊκοί τύποι Ιούνης/Γιούνης και
Ιούλης/Γιούλης αλλά μόνο Θεριστής και Αλωνάρης, και ότι τα Ιούνης/Γιούνης και
Ιούλης/Γιούλης είναι ψυχαρικές επινοήσεις ή/και κομμουνιστική ξύλινη γλώσσα.
Δεν είναι ακριβές αυτό, αν και αξίζει ειδικό άρθρο, πάντως τύποι Ιούνης/Γιούνης
υπάρχουν σε δημοτικά τραγούδια (π.χ. ο Γιούνης με τα μήλα στη συλλογή του
Πολίτη), ενώ τύπος «Ιούλης» υπάρχει (για όνομα, όχι για τον μήνα) στη Ριμάδα
του Μεγαλέξαντρου, αλλά και σε επιγραφή στο νέο μουσείο της Ακρόπολης, όμως δεν
βρίσκω τώρα τη φωτογραφία που είχα τραβήξει).
Επομένως, οι τύποι «Ιούλης,
Ιούνης» (που χρησιμοποιούνται, μου λένε, πάρα πολύ στην Κύπρο, ακόμα από τον
Μαχαιρά, αλλά και στις Κυκλάδες) δεν έχουν κάτι το εγγενώς κατακριτέο και είναι
θέμα γούστου.
Προσωπικά, όταν μιλάω βρίσκω πολύ πιο εύηχο το «δύο του ιούλη»
παρά το «δύο του ιουλίου» με τα κατ’ εμέ κακόηχα αλλεπάλληλα ίου-ίου· είπαμε:
περί ορέξεως… και κλείνει η παρένθεση].
Υπάρχει και επώνυμο Γιούλης, με μεγαλύτερη συχνότητα
στα Πράμαντα Ιωαννίνων.
Ο Ιούλιος έχει χάρη στον Καίσαρα το Ιουλιανό
ημερολόγιο, έχει βέβαια και τα Ιουλιανά, την εκτροπή του 1965 με τον
εξαναγκασμό του εκλεγμένου πρωθυπουργού Γ. Παπανδρέου σε παραίτηση, την αποστασία
βουλευτών της Ένωσης Κέντρου και τις καθημερινές διαδηλώσεις λαού επί 70 μέρες
στο κέντρο της Αθήνας.
Το ιστολόγιο έχει κατ’ επανάληψη ασχοληθεί με το θέμα,
οπότε δεν θα πούμε περισσότερα, έστω κι αν τον φετινό Ιούλιο έχουμε πρωθυπουργό
τον γιο του πρωταγωνιστή των γεγονότων του 1965. Μόνο να αναφέρω (αν και μάλλον
το έχω ξαναπεί) ότι προπολεμικά είχαν ονομαστεί Ιουλιανά τα γεγονότα που έγιναν
στην Αθήνα στις 31 Ιουλίου 1920, όταν ανακοινώθηκε η απόπειρα δολοφονίας του
Ελευθ. Βενιζέλου στο Παρίσι.
Το πλήθος κατέστρεψε τα γραφεία όλων των
αντιπολιτευόμενων εφημερίδων, το Μέγαρο Σκουλούδη και τα σπίτια άλλων επιφανών
αντιβενιζελικών, ενώ δολοφονήθηκε ο Ίων Δραγούμης από κρητικούς χωροφύλακες με
αρχηγό τον διαβόητο Γύπαρη στη λεωφόρο Βασιλίσσης Σοφίας, περίπου απέναντι στο
Χίλτον (τότε λεγόταν οδός Κηφισιάς).
Ο λογαριασμός εκείνων των Ιουλιανών
πληρώθηκε την 1η Νοεμβρίου του ίδιου χρόνου.
Ο Ιούλης είναι βέβαια και ο πρώτος μήνας των
καλοκαιρινών διακοπών ή τέλος πάντων ήταν ο πρώτος μήνας των καλοκαιρινών διακοπών
την εποχή πριν από την κρίση και πριν από την πανδημία, τότε που ο κόσμος
μπορούσε να πηγαίνει διακοπές.
Στη Γαλλία “Ιουλιανοί” (Juilletistes) λέγονται
όσοι πηγαίνουν διακοπές τον Ιούλιο, οι άλλοι, που είναι και περισσότεροι,
λέγονται φυσικά Αυγουστιανοί (Aoûtiens).
Το μαύρο σαββατοκύριακο, όταν φεύγουν
οι δεύτεροι και επιστρέφουν οι πρώτοι είναι χαρακτηριστικό γνώρισμα του
γαλλικού φολκλόρ.
Κατά σύμπτωση σήμερα ανοίγουν και τα ελληνικά αεροδρόμια σε
πτήσεις από τρίτες χώρες μετά τον κορονοϊό.
Στις παροιμίες για τον Ιούλιο συνήθως ονοματίζεται ο
Αλωνάρης, για παράδειγμα: που μοχτάει τον χειμώνα, χαίρεται τον Αλωνάρη ή
Αλωνάρης αλωνίζει, στάρι το χωριό γεμίζει.
Μια διαιτολογική παροιμία που
ομολογώ πως δεν την έχω καταλάβει, λέει «κότα πίτα τον Γενάρη και παπί τον
Αλωνάρη».
Μια μετεωρολογική – παρετυμολογική παροιμία ισχυρίζεται πως «Τ’
Αϊ-Λιος γυρίζει ο καιρός αλλιώς».
Ο Καβάφης πάντως είχε γράψει για τον «θείο Ιούλιο
μήνα» που πυρώνει, ενώ ο Μίλτος Σαχτούρης προειδοποιούσε ότι «Έρχεται έρημος με
φωτιά ο Ιούλιος / να κάψει τις μοναχικές ψυχές μέσα στην πόλη».
Πιο γνωστός, καθότι μελοποιημένος, είναι ο στίχος του Ελύτη «Τον Ιούλιο κάποτε μισανοίξανε τα μεγάλα μάτια της μες στα σπλάχνα μου».
Πιο γνωστός, καθότι μελοποιημένος, είναι ο στίχος του Ελύτη «Τον Ιούλιο κάποτε μισανοίξανε τα μεγάλα μάτια της μες στα σπλάχνα μου».
Ο Σεφέρης έχει γράψει, αλλά σε κάποια
επιστολή του ή στις Μέρες, το χαϊκού «Πλατεία Ομονοίας»: Ήλιος κι Ιούλιος / στα
πεζοδρόμια βγήκαν/ βυζιά κοπάδια -αν θυμάμαι καλά.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου