Πώς να διαχειριστεί η ΕΕ την μεταναστευτική κρίση;

                                             Τα διαλυμένα σύνορα της Ευρώπης ...

Στις 26 Αυγούστου του 2015 βρέθηκαν νεκροί 71 Σύριοι πρόσφυγες στο πίσω μέρος ενός εγκαταλελειμμένου φορτηγού σε αυστριακή εθνική οδό.
Η είδηση για τον θάνατο άλλων 200 μεταναστών στην Μεσόγειο Θάλασσα δημοσιοποιήθηκε την ίδια στιγμή.  Κάθε μέρα, όπως φαίνεται, υπάρχει πλημμύρα ρεπορτάζ για μετανάστες που διακινδυνεύουν την ζωή τους σε μη ασφαλή σκάφη, σε ασφυκτικά γεμάτα μικρά και μεγάλα φορτηγά και στους ανοιχτούς δρόμους, καθώς προσπαθούν να φτάσουν σε ασφαλές καταφύγιο στην Ευρώπη.
Η Frontex, η Υπηρεσία υπεύθυνη για την φύλαξη των συνόρων της ΕΕ, εκτιμά ότι περίπου 340.000 μετανάστες έχουν προσπαθήσει να γλιστρήσουν μέσα στην Ευρώπη το 2015 μέχρι σήμερα, σχεδόν τρεις φορές περισσότεροι από όσοι το 2014. 

Μαζί με την αύξηση των αριθμών, τα δημογραφικά στοιχεία των ταξιδιωτών έχουν επίσης αλλάξει. 

Αυτές τις μέρες, το μεγαλύτερο μέρος τους είναι Σύριοι που διαφεύγουν από την βία στην χώρα τους, Αφγανοί που δραπετεύουν από τον δικό τους συνεχιζόμενο εμφύλιο πόλεμο, Ρομά από το Κοσσυφοπέδιο που επιδιώκουν να αποφύγουν τις διακρίσεις, και Ερυθραίοι που φεύγουν από μια δικτατορία συγκρίσιμη με εκείνη στην Βόρεια Κορέα. 

Εκεί που το 2014, το μεγαλύτερο μέρος των προσφύγων ήρθε στην Ευρώπη μέσω της Ιταλίας από την Λιβύη και την Τυνησία, τώρα οι περισσότεροι άνθρωποι φτάνουν στην Ελλάδα αφού διασχίσουν την Τουρκία και την ανατολική Μεσόγειο. 

Η FYROM και η Ουγγαρία έχουν δει επίσης μια αύξηση στην κυκλοφορία [μεταναστών]. Αν και ο λόγος για αυτή την αλλαγή παραμένει ασαφής, φαίνεται πιθανό ότι οι αναφορές περί συχνών πνιγμών στο μακρύ ταξίδι από την βόρεια Αφρική στην Ιταλία, και η όλο και περισσότερο ασταθής κατάσταση στη Λιβύη, έχουν πείσει πολλούς πρόσφυγες να δοκιμάσουν την τύχη τους μέσω διαδρομών στην ξηρά.
Αφότου περάσουν μέσα από τα σύνορα των χωρών, οι πρόσφυγες γενικά προσπαθούν να καταλήξουν στην Γερμανία, την Σουηδία, την Γαλλία και το Ηνωμένο Βασίλειο. Η Γερμανία αποδέχεται ένα υψηλό ποσοστό των αιτούντων άσυλο, και η Σουηδία έχει μια φιλελεύθερη μεταναστευτική πολιτική, ριζωμένη στην ιστορία του ανθρωπισμού. 

Δεν είναι περίεργο, λοιπόν, ότι η Γερμανία έχει αντιμετωπίσει τον μεγαλύτερο αριθμό των αιτήσεων ασύλου και με μεγάλη διαφορά. Πέρυσι, πάνω από 200.000 άνθρωποι έκαναν αίτηση. 

Κατά το πρώτο εξάμηνο του 2015, οι αιτήσεις ασύλου ξεπέρασαν αυτόν τον αριθμό. 

Οι περισσότεροι ειδικοί προβλέπουν ότι το ετήσιο σύνολο θα είναι μεταξύ 450.000 και 800.000. 

Η Σουηδία, η οποία συγκέντρωσε πάνω από 80.000 αιτήσεις το περασμένο έτος και σχεδόν 50.000 μέχρι τον Αύγουστο του τρέχοντος έτους, είναι η δεύτερη υψηλότερη στην λίστα. 

Άλλες χώρες προορισμού, όπως το Ηνωμένο Βασίλειο, εξακολουθούν να έχουν συγκριτικά μικρό αριθμό προσφύγων και έτσι ανησυχούν περισσότερο για την μετανάστευση από άλλες ευρωπαϊκές χώρες.

Η προσφυγική κρίση ήταν μια καταστροφή που έμελλε να συμβεί. Για χρόνια, η Ευρωπαϊκή Ένωση δεν κατόρθωσε να συμφωνήσει σε ένα κοινό σύστημα ασύλου. Η κύρια διαφορά είναι επί της αρχής που εισήχθη το 2003, ότι ένας πρόσφυγας μπορεί να ζητήσει άσυλο μόνο στο κράτος-μέλος της ΕΕ στο οποίο αυτός ή αυτή πρωτο-εισέρχεται. 

Αυτό βάζει ένα ιδιαίτερα βαρύ φορτίο στην Ελλάδα, την Ιταλία, και (σε μικρότερο βαθμό) στην Ισπανία, οι οποίες είναι στα σύνορα της Ευρώπης.

Για να αμβλυνθεί το πρόβλημα, φέτος η ΕΕ συζήτησε την καθιέρωση ενός συστήματος ποσοστώσεων για την πιο ομοιόμορφη διανομή των μεταναστών. 

Αλλά τα [διαπραγματευόμενα] μέρη δεν θα μπορούσαν ποτέ να συμφωνήσουν σχετικά με το τι θα πρέπει να είναι αυτές οι ποσοστώσεις. Χωρίς ένα ολοκληρωμένο και οριστικό σύστημα παροχής ασύλου, κάθε χώρα έχει κάνει ό, τι μπορεί για να ωθήσει το πρόβλημα αλλού -μερικές φορές κυριολεκτικά. 

Για παράδειγμα, η Ελλάδα έχει πάρει χιλιάδες πρόσφυγες από τα νησιά της και τους ενθάρρυνε να κινηθούν προς τα δυτικά μέσω της FYROM, δημιουργώντας μια κατάσταση έκτακτης ανάγκης στην χώρα αυτή, όπου 1.500 πρόσφυγες φτάνουν κάθε μέρα.

Τηρώντας παράλληλα το βασικό ανθρώπινο δικαίωμα στο άσυλο, το οποίο κωδικοποιείται στους κανόνες της ΕΕ, οι χώρες έχουν επίσης κάνει ό, τι μπορούν για να αποτρέψουν μελλοντικούς αιτούντες άσυλο. 

Οι περισσότερες πρεσβείες σε όλη την Ευρώπη δεν ασχολούνται πλέον με τις αιτήσεις ασύλου. 

Στα ελληνικά νησιά, πολλοί πρόσφυγες έφυγαν για να φροντίσουν τον εαυτό τους χωρίς τροφή ή στέγη. Εκτός από την κατασκευή ενός τοίχου, τον Ιούλιο, η Ουγγαρία θέσπισε εκτεταμένη κράτηση για όποιους αιτούντες άσυλο αποφασίσει να χαρακτηρίσει ως «οικονομικούς μετανάστες». 

Τα κέντρα κράτησης έχουν περιγραφεί ως υπερπλήρη και εξευτελιστικά. 

Η Ουγγαρία επίσης στέλνει με μεγάλη δημοσιότητα τους μετανάστες μακριά σε μη ασφαλείς εγκαταστάσεις σε τρίτες χώρες. 

Στην Αυστρία, η Διεθνής Αμνηστία πρόσφατα θεώρησε ως απάνθρωπη την κατάσταση στο κατάμεστο κέντρο υποδοχής Traiskirchen, όπου εκατοντάδες αιτούντες άσυλο αναγκάστηκαν να κοιμούνται στο ύπαιθρο. 

Στην Γερμανία, οι προτάσεις να επιτραπεί σε πιστοποιημένους αιτούντες άσυλο να εργαστούν για να συντηρήσουν τον εαυτό τους έχουν προσκρούσει σε φόβους ότι μια τέτοια ρύθμιση θα κάνει την Γερμανία ακόμα πιο ελκυστική για τους αιτούντες άσυλο. 

Τον Μάιο, η Γαλλία ψήφισε ένα νέο νόμο ώστε να είναι πιο εύκολο να απελάσει αιτούντες άσυλο. Και η Ολλανδία πρόκειται να σκληρύνει τους νόμους της, έτσι ώστε οι αιτούντες άσυλο οι οποίοι, μετά από ακροαματική διαδικασία, διαπιστώνεται ότι δεν πληρούν τις προϋποθέσεις ως πρόσφυγες θα πρέπει να αποκοπούν από τροφή και στέγη.

Οι προσπάθειες αποτροπής δεν θα σταματήσουν τους πρόσφυγες που φεύγουν από τον πόλεμο και την οικονομική δυσπραγία. Αντίθετα, τα τείχη και η φυλακή θα τους αναγκάσει να αναζητήσουν διαφορετικούς τρόπους για φτάσουν στην Ευρώπη, και θα μπορούσε να τους δώσει κίνητρα να προσπαθήσουν να εισέλθουν σε διαφορετικά σύνορα. 

Ο χρόνος θα δείξει κατά πόσον οι πολιτικές της Ελλάδας και της Ουγγαρίας τελικά θα πείσουν τους μετανάστες να αναζητήσουν άλλα σημεία εισόδου στην Ευρώπη. Προς το παρόν, όμως, ειδικά τα κράτη της Βαλτικής φαίνεται ότι ήταν σε θέση να αποκρούσουν τους αιτούντες άσυλο μέσω αυστηρών συνοριακών ελέγχων, περιοριστικών πολιτικών μετανάστευσης και χαμηλών ποσοστών [κοινωνικής] αποδοχής, μεταξύ άλλων. Αν και τα περισσότερα σύνορα δεν φυλάσσονται με φράχτη, οι συνοριακές περιπολίες και η επιτήρηση με βίντεο αυξάνονται κάθε χρόνο.

Αλλά οι σκληροί έλεγχοι δεν αποτελούν λύση. 

Η μόνη πραγματική απάντηση είναι η περαιτέρω ευρωπαϊκή ολοκλήρωση. 

Ως αντίδραση στην ροή των μεταναστών, οι Ευρωπαίοι έχουν επικεντρωθεί στην ενίσχυση των εθνικών συνόρων. 

Αυτό έχει αφήσει ένα μη ασφαλές, αποσπασματικό και αξιοθρήνητο χάος για όσους διαφεύγουν από την βία. 

Επίσης, έχει κάνει την Ευρώπη πιο επιρρεπή στην κρίση: 

Αντί να επικεντρώνονται σε ολοκληρωμένους συνοριακούς ελέγχους, κονδύλια και προσοχή έχουν σπαταληθεί σε αντιδραστικά εθνικά σχέδια. 

Για παράδειγμα, η Frontex, η οποία θα έπρεπε να φυλάει όλη την περίμετρο, είχε αρχικά ανεπαρκή χρηματοδότηση στην Ιταλία. 

Χρήματα ήρθαν μόνο αφότου έχασαν την ζωή τους 800 πρόσφυγες έξω από τις ακτές της Λιβύης.

Η Ευρώπη θαείναι σε θέση να ξεκινήσει μια ασφαλή και αποτελεσματική απάντηση στηνπροσφυγική κρίση μόνο εάν λειτουργήσει ως σύνολο. 

Θα πρέπει να προσδιορίσει ασφαλείς χώρες, να αυξήσει την ανθρωπιστική βοήθεια στις χώρες προέλευσης, και να επικεντρωθεί στην συνολική ασφάλεια των συνόρων. 

Η ΕΕ θα πρέπει επίσης να επιβάλει μια δίκαιη κατανομή των προσφύγων σε ολόκληρη την ήπειρο και ένα συνολικό σύστημα δικαίου, διαδικασιών και στήριξης που θα αφορούν τους αιτούντες άσυλο. 

Η πολιτική βούληση για την οικοδόμηση ενός τέτοιου συστήματος μπορεί να φαίνεται ότι λείπει αυτή την στιγμή. 

Αλλά η πίεση μόνο θα αυξηθεί -και το πρόβλημα θα γίνεται μόνο δυσκολότερο να επιλυθεί. Εκτός αυτού, θα ήταν αντίθετο ακριβώς στα θεμέλια της Ευρώπης να αγνοήσει μια τέτοια τεράστια ανθρωπιστική κρίση στην γειτονιά της και να αποδιώξει τους ανθρώπους που έχουν ανάγκη από καταφύγιο.

                                                        Copyright © 2015

                                                   www.foreignaffairs.com