Συνέπειες της επιδημίας του κορωνοϊού & στρατηγικές αντιμετώπισής τους

Μια πολυκριτηριακή προσέγγιση

Ποιες είναι οι συνέπειες του Κορωνοϊού και ποιες οι εναλλακτικές στρατηγικές αντιμετώπισής τους;

Ας δεχτούμε ότι οι συνέπειες μπορούν να ταξινομηθούν στις εξής τρεις κατηγορίες:
 d: Αριθμός θανάτων (deaths), με τις άμεσες και έμμεσες συνέπειές τους στο στενό και ευρύτερο κοινωνικό περιβάλλον.
s: Ψυχολογικές και κοινωνικές συνέπειες των περιοριστικών μέτρων, όπως η καραντίνα, η φυσική αποστασιοποίηση, η περιστολή δραστηριοτήτων και άλλων εκδηλώσεων, η ανεργία κλπ.
e: Οικονομικές συνέπειες, λόγω παύσης ή αναστολής επιχειρηματικών και επαγγελματικών δραστηριοτήτων, αγορών, υπηρεσιών, παραγωγής κλπ, καθώς και λόγω αύξησης των δαπανών για μέτρα προφύλαξης, ενίσχυση των δομών υγείας & κοινωνικής πρόνοιας, οικονομικής ενίσχυσης πληττόμενων επιχειρήσεων και ατόμων κλπ.   Από την άλλη, οι δυνατές στρατηγικές αντιμετώπισης της επιδημίας έχουν να κάνουν με δύο τύπους μέσων και ενεργειών:

x: αυτά που αφορούν στα προληπτικά περιοριστικά μέτρα για την προφύλλαξη και αποτροπή μετάδοσης του ιού: απαγόρευση μετακινήσεων από και προς το εξωτερικό, από και προς διάφορες περιοχές ή οικισμούς της χώρας, αναστολή δραστηριοτήτων, απαγόρευση συναθροίσεων, φυσική αποστασιοποίηση, τήρηση κανόνων υγιεινής, προστασία με μάσκες και γάντια κλπ, κλπ.                     y: αυτά που αφορούν στην ικανότητα των συστημάτων υγείας, για διάγνωση και θεραπεία των ασθενών: αριθμός νοσοκομείων, δυναμικό σε γενικές κλίνες, κλίνες ΜΕΘ και ΜΑΦ, διαθέσιμος εργαστηριακός και υποστηρικτικός εξοπλισμός, αριθμός και εξειδίκευση ιατρών, νοσηλευτικού και λοιπού προσωπικού, μέσα προφύλαξης, γενική οργάνωση και διαχείριση κλπ.                                       Ας υποθέσουμε τώρα ότι καθεμιά από τις τρεις κατηγορίες συνεπειών, d, s και e, εμφανίζει τις παρακάτω 9 διαβαθμίσεις ή βαθμούς εκδήλωσης ή έντασης, αντίστοιχα:

Κατηγορία d (αριθμός θανάτων): 

d1: Aμελητέος
d2: Πολύ μικρός
d3: Μικρός
d4: Μικρός προς μέτριος
d5: Μέτριος
d6: Μέτριος προς σημαντικός
d7: Σημαντικός
d8: Μεγάλος
d9: Πολύ μεγάλος

Κατηγορία s (ψυχολογικές-κοινωνικές συνέπειες):

s1: Αμελητέες
s2: Πολύ μικρές
s3: Μικρές
s4: Μικρές προς μέτριες
s5: Μέτριες
s6: Μέτριες προς σημαντικές
s7: Σημαντικές
s8: Μεγάλες
s9: Πολύ μεγάλες

Κατηγορία e (οικονομικές συνέπειες):

e1: Αμελητέες
e2: Πολύ μικρές
e3: Μικρές
e4: Μικρές προς μέτριες
e5: Μέτριες
e6: Μέτριες προς σημαντικές
e7: Σημαντικές
e8: Μεγάλες
e9: Πολύ μεγάλες

Όσον αφορά τους δύο τύπους μέσων και ενεργειών x και y, που προσφέρονται για τις στρατηγικές αντιμετώπισης του ιού, μπορεί, για τον καθένα, να προσφέρονται οι παρακάτω τρεις επιλογές ή δυνατότητες:

x: Μέτρα πρόληψης και προφύλαξης
x1: χαλαρά
x2: μέτρια
x3: αυστηρά
y: Σύστημα υγείας, ως προς την επάρκεια 
και αποτελεσματικότητά του
y1: κακό
y2: μέτριο
y3: καλό

Από αυτές τις τρεις δυνατότητες για κάθε τύπο μέσων και ενεργειών, προκύπτουν οι παρακάτω 9 συνδυασμοί, τους οποίους θα μπορούσαμε να ορίσουμε ως εναλλακτικές στρατηγικές αντιμετώπισης του ιού:

Σ1: x1y1: χαλαρά μέτρα πρόληψης, κακό σύστημα υγείας
Σ2: x1y2: χαλαρά μέτρα πρόληψης, μέτριο σύστημα υγείας
Σ3: x1y3: χαλαρά μέτρα πρόληψης, καλό σύστημα υγείας
Σ4: x2y1: μέτρια μέτρα πρόληψης, κακό σύστημα υγείας
Σ5: x2y2: μέτρια μέτρα πρόληψης, μέτριο σύστημα υγείας
Σ6: x2y3: μέτρια μέτρα πρόληψης, καλό σύστημα υγείας
Σ7: x3y1: αυστηρά μέτρα πρόληψης, κακό σύστημα υγείας
Σ8: x3y2: αυστηρά μέτρα πρόληψης, μέτριο σύστημα υγείας
Σ9: x3y1: αυστηρά μέτρα πρόληψης, καλό σύστημα υγείας

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΕΝΑΛΛΑΚΤΙΚΩΝ ΣΤΡΑΤΗΓΙΚΏΝ

Στη συνέχεια θα επιχειρήσουμε να αξιολογήσουμε καθεμιά από τις παραπάνω 9 στρατηγικές, με βάση την επίδοσή τους ως προς τις τρείς κατηγορίες συνεπειών (d: αριθμός θανάτων, s: ψυχο-κοινωνικές συνέπειες, e: οικονομικές συνέπειες), που αποτελούν τα κριτήρια αξιολόγησης.

Κάθε στρατηγική αξιολογείται ως προς κάθε κριτήριο αξιολόγησης με τον προσδιορισμό μιας από τις 9 διαβαθμίσεις του κριτηρίου, η οποία εκτιμούμε ότι αποδίδει καλύτερα την επίδοση της στρατηγικής ως προς το συγκεκριμένο κριτήριο. Π.χ., η στρατηγική Σ3 (χαλαρά μέτρα πρόληψης, καλό σύστημα υγείας) μπορεί στο κριτήριο d (αριθμός θανάτων) να έχει επίδοση d5 (μέτριος), στο κριτήριο s (ψυχολογικές-κοινωνικές συνέπειες) επίδοση s4 (μικρές προς μέτριες) και στο κριτήριο e (οικονομικές συνέπειες) απόδοση e7 (σημαντικές).

Επειδή τελικός στόχος είναι η αξιολόγηση της κάθε στρατηγικής ως προς τα τρία κριτήρια και η μεταξύ τους σύγκριση, θα χρειαστεί να δώσουμε στην κάθε μία έναν βαθμό για κάθε κριτήριο, ώστε μετά να προκύψει ο συνολικός βαθμός της ως σταθμισμένος μέσος όρος και στα τρία κριτήρια.

Ο βαθμός μιας στρατηγικής σε ένα κριτήριο, αντιστοιχεί σε μια τιμή που πρέπει να δώσουμε στην επίδοσή της ως προς το συγκεκριμένο κριτήριο. Προκειμένου να δώσουμε μια τιμή σε κάθε επίδοση, κάνουμε τη λογική παραδοχή ότι όσο πιο ευμενής είναι αυτή για το συγκεκριμένο κριτήριο, τόσο ο βαθμός της πρέπει να είναι μεγαλύτερος και όσο πιο δυσμενής, τόσο ο βαθμός της μικρότερος. Με αυτή την παραδοχή, για το κριτήριο d (αριθμός θανάτων), τη μεγαλύτερη τιμή πρέπει να πάρει η επίδοση d1 (αμελητέος) και τη μικρότερη η επίδοση d9 (πολύ μεγάλος), και όλες οι ενδιάμεσες επιδόσεις να πάρουν τιμές μεταξύ αυτών των δύο. Επειδή για κάθε κριτήριο έχουμε 9 επιδόσεις, συμφωνούμε η χειρότερη επίδοση να πάρει τιμή 1 και η καλύτερη 9. Η ίδια λογική ισχύει και για τα άλλα κριτήρια. Ο παρακάτω πίνακας δείχνει τις τιμές που αντιστοιχούν στις επιδόσεις των τριών κριτηρίων.

Πίνακας 1: Τιμές επιδόσεων ανά κριτήριο

	ΚΡΙΤΗΡΙΑ			ΤΙΜΕΣ ΕΠΙΔΟΣΕΩΝ
	d	s	e
Ε Π Ι Δ Ο Σ Ε Ι Σ	d1	s1	e1	9
	d2	s2	e2	8
	d3	s3	e3	7
	d4	s4	e4	6
	d5	s5	e5	5
	d6	s6	e6	4
	d7	s7	e7	3
	d8	s8	e8	2
	d9	s9	e9	1

Με βάση τα παραπάνω, επιχειρήθηκε μια βαθμολόγηση των στρατηγικών, η οποία εμφανίζεται στους παρακάτω πίνακες, όπου οι στήλες αντιπροσωπεύουν τις στρατηγικές και οι γραμμές τις επιδόσεις για κάθε κριτήριο. Κάθε στρατηγική έχει τρεις επιδόσεις, μία σε κάθε κριτήριο, και τρεις βαθμούς, έναν για κάθε επίδοση.
Ο Πίνακας 2 αντανακλά μια κατάσταση όπου, για τους υπεύθυνους λήψης αποφάσεων, τα τρία κριτήρια (d: αριθμός θανάτων, s: ψυχοκοινωνικές συνέπειες, e: οικονομικές συνέπειες) έχουν το ίδιο βάρος. Για το λόγο αυτό, ονομάζουμε τη συγκεκριμένη οπτική Ισοβαρές Μοντέλο.

Ο συνολικός βαθμός κάθε στρατηγικής, ως ο σταθμισμένος μέσος όρος των βαθμών στα τρία κριτήρια, προκύπτει από τον τύπο:

Βλέποντας τους συνολικούς βαθμούς όλων των εναλλακτικών στρατηγικών, διαπιστώνουμε ότι σύμφωνα με το ισοβαρές μοντέλο, καλύτερη στρατηγική είναι η Σ3, η οποία αντιστοιχεί σε χαλαρά μέτρα πρόληψης και καλό σύστημα υγείας. Αυτό εκ πρώτης όψεως σημαίνει ότι αν μια χώρα δίνει ίση αξία στον αριθμό θανάτων, στις ψυχοκοινωνικές συνέπειες και στις οικονομικές συνέπειες, καλύτερη στρατηγική είναι αυτή η οποία:

• αφήνει τον ιό να μεταδοθεί γρήγορα, παίρνοντας χαλαρά προληπτικά μέτρα, επιτυγχάνει γρήγορη ανοσοποίηση του πληθυσμού και ελαχιστοποιεί τη διάρκεια της επιδημίας, της καραντίνας και των άλλων περιοριστικών μέτρων. Κατ’ αυτό τον τρόπο ελαχιστοποιεί τις δυσμενείς ψυχοκοινωνικές και οικονομικές συνέπειες.

• επειδή διαθέτει ή είναι σε θέση να δημιουργήσει γρήγορα ένα καλό σύστημα υγείας, αντιμετωπίζει αποτελεσματικά και τη θεραπεία των ασθενών και μειώνει σημαντικά τον αριθμό θανάτων, έστω και αν η συγκέντρωση και έξαρση της επιδημίας σε μικρό διάστημα δεν της επέτρεψε να τον περιορίσει στο ελάχιστο. Η στρατηγική αυτή, βέβαια, προϋποθέτει την ύπαρξη καλού συστήματος υγείας ή τη δυνατότητα δημιουργίας του σε σύντομο διάστημα.

Από την άλλη, σύμφωνα με τους συνολικούς βαθμούς, βλέπουμε ότι στο ισοβαρές μοντέλο ως χειρότερη στρατηγική εμφανίζεται η Σ7, αυτή δηλαδή που αντιστοιχεί σε αυστηρά προληπτικά και περιοριστικά μέτρα αλλά σε ένα κακό σύστημα υγείας. Αυτό σημαίνει ότι για το μοντέλο αυτό, χειρότερη αποδεικνύεται η στρατηγική η οποία:

• εμποδίζει τη γρήγορη διάδοση του ιού, επομένως επιβραδύνει την ανοσοποίηση του πληθυσμού και αυξαίνει τη διάρκεια της επιδημίας, της καραντίνας και των άλλων περιοριστικών μέτρων, πράγμα που μεγιστοποιεί τις δυσμενείς συνέπειες στην ψυχολογία, την κοινωνία και την οικονομία.

• όσον αφορά τον αριθμό των θανάτων, ένεκα του κακού συστήματος υγείας, περισσότερο τον κατανέμει σε μεγάλο χρονικό διάστημα παρά τον ελαττώνει σημαντικά.

Θα επανέλθουμε στο σχολιασμού του ισοβαρούς μοντέλου, όταν θα δούμε και τα αποτελέσματα των άλλων και θα μπορούμε να το κρίνουμε συγκριτικά με αυτά.
Ας δούμε τώρα τι θα συνέβαινε σε περίπτωση που θεωρούσαμε ότι τα τρία κριτήρια δεν βαρύνουν με τον ίδιο τρόπο στη λήψη αποφάσεων αλλά, ανάλογα με τις δυνατότητες ή προτεραιότητες των κρατών, έχουν διαφορετικό σχετικό βάρος. Προς το σκοπό αυτό θεωρήσαμε κατ’ αρχήν δύο κύριες συμπεριφορές αποφασιζόντων, μία (με σύμβολο K) που βάζει σε πρώτη μοίρα τον οικονομικό παράγοντα, σε δεύτερη τον ψυχοκοινωνικό και σε τελευταία τον αριθμό θανάτων και μία άλλη (με σύμβολο S) που πάνω απ’ όλα βάζει τη ζωή των ανθρώπων, μετά τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες και τελευταία την οικονομική διάσταση.
Στη συνέχεια, για κάθε μία από αυτές τις δύο συμπεριφορές, προχωρήσαμε στη διάκριση δύο υποπεριπτώσεων. Για τη συμπεριφορά K την υποπερίπτωση K1, όπου το βάρος του οικονομικού παράγοντα είναι μεν μεγαλύτερο αλλά η διαφορά του από τα βάρη των άλλων δύο σχετικά μικρή και την υποπερίπτωση K2, όπου το βάρος του οικονομικού παράγοντα είναι σημαντικά ανώτερο από αυτό των άλλων κριτηρίων. Κατ’ αντιστοιχία, για την συμπεριφορά S έχουμε την υποπερίπτωση S1 όπου οι ανθρώπινες ζωές είναι μεν η πρώτη προτεραιότητα, αλλά όχι με πολύ μεγάλη διαφορά από τους άλλους παράγοντες και την υποπερίπτωση S2 όπου οι ανθρώπινες ζωές αποτελούν μακράν την πρώτη προτεραιότητα ενώ αυξαίνει και το σχετικό βάρος του ψυχοκοινωνικού παράγοντα. Με βάση αυτό το σκεπτικό, προκύπτουν οι εξής πέντε περιπτώσεις μοντέλων, με τα αντίστοιχα βάρη κριτηρίων:

Πίνακας 3: Βάρη Κριτηρίων ανά Μοντέλο

Μοντέλο	Βάρη κριτηρίων
	d	s	e
Ισοβαρές	1	1	1
K1	1	2	3
K2	1	2	6
S1	3	2	1
S2	5	3	1

Έχοντας δει ήδη τα αποτελέσματα του ισοβαρούς μοντέλου, ας δούμε τώρα και εκείνα των άλλων τεσσάρων:

Σύμφωνα με το μοντέλο Κ1, καλύτερη στρατηγική είναι η Σ2, η οποία αντιστοιχεί σε χαλαρά μέτρα πρόληψης και μέτριο σύστημα υγείας. Αυτό σημαίνει ότι αν μια χώρα δίνει πρώτη προτεραιότητα στον οικονομικό παράγοντα, μετά στον ψυχοκοινωνικό και τελευταία στην ανθρώπινη ζωή, τότε καλύτερη στρατηγική είναι αυτή που:

• επιτρέποντας τη γρήγορη μετάδοση του ιού οδηγεί στη γρήγορη ανοσοποίηση του πληθυσμού και εκτόνωση της επιδημίας, πράγμα που επιτρέπει την επανέναρξη των οικονομικών και κοινωνικών δραστηριοτήτων και την ελαχιστοποίηση του οικονομικού κόστους και των ψυχοκοινωνικών επιπτώσεων.

• με ένα μέτριο σύστημα υγείας, του οποίου η λειτουργία δεν απαιτεί υπέρογκα ποσά, μετριάζει σ’ ένα βαθμό και τον αριθμό θανάτων, που, έτσι κι αλλιώς, για το συγκεκριμένο μοντέλο, δεν είναι πρωτεύουσας σημασίας.

Σύμφωνα με το ίδιο μοντέλο, χειρότερη είναι η στρατηγική Σ9, που απαιτεί αυστηρά προληπτικά μέτρα και καλό σύστημα υγείας. Αυτό φαίνεται εύλογο για το συγκεκριμένο μοντέλο, καθότι:

• τα καλά προληπτικά μέτρα θα καθυστερούσαν τη διάδοση του ιού και την ανοσοποίηση του πληθυσμού και θα παρέτειναν σημαντικά τη διάρκεια της επιδημίας, με όλες τις δυσμενείς συνέπειες στην οικονομία που αποτελεί πρώτη προτεραιότητα του μοντέλου.

• από την άλλη, η υποστήριξη επί μακρόν ενός καλού συστήματος υγείας απλώς θα επιβάρυνε επί πλέον το κόστος της επιδημίας, χωρίς να απαιτείται, αφού, λόγω της μεγάλης διάρκειας της επιδημίας, ο αριθμός αυτών που θα ασθενούσαν ταυτόχρονα θα ήταν μικρότερος και θα μπορούσε να εξυπηρετηθεί με λιγότερα μέσα.

Σύμφωνα με το μοντέλο Κ2, που δίνει πολύ μεγαλύτερη έμφαση στις οικονομικές συνέπειες, στις οποίες αποδίδει διπλάσια σημασία απ’ ότι στις άλλες δύο μαζί, καλύτερη στρατηγική είναι η Σ1, η οποία αντιστοιχεί σε χαλαρά μέτρα πρόληψης, ταυτόχρονα με ένα κακό σύστημα υγείας. Ήταν αναμενόμενο για το συγκεκριμένο μοντέλο, αφού:

• με την υπερβολική σημασία που δίνει στον οικονομικό παράγοντα, τα μεν χαλαρά μέτρα εξασφαλίζουν γρήγορη εκτόνωση της επιδημίας και επανεκκίνηση της οικονομίας, το δε χαμηλό επίπεδο υπηρεσιών υγείας του εξασφαλίζει εξοικονόμηση πόρων που θα απαιτούσε οποιοδήποτε άλλο καλύτερο.

• ούτως ή άλλως ο αριθμός θανάτων δεν έχει μεγάλη σημασία για το συγκεκριμένο μοντέλο, ενώ οι πέραν των θανάτων ψυχοκοινωνικές συνέπειες δεν θα είναι σημαντικές, λόγω της μικρής διάρκειας της επιδημίας.

Ως χειρότερη στρατηγική για το συγκεκριμένο μοντέλο εμφανίζεται, όπως και στο προηγούμενο, η Σ9, για τους ίδιους, περίπου, λόγους που αναφέραμε και για εκείνο το μοντέλο, σε μείζονα, αυτή τη φορά, εκδοχή.

Σύμφωνα με το μοντέλο S1, που δίνει τη μεγαλύτερη σημασία στον αριθμό θανάτων και αμέσως μετά στις ψυχοκοινωνικές συνέπειες, αφήνοντας τις οικονομικές σε τελευταία μοίρα, η καλύτερη στρατηγική είναι η Σ3, που συνδυάζει χαλαρά προληπτικά μέτρα και περιορισμούς με καλό, όμως, σύστημα υγείας. Είναι προφανές γιατί προκρίνει αυτή τη στρατηγική:

• γιατί όντας ανθρωποκεντρικό, αφενός με τα χαλαρά μέτρα ελαχιστοποιεί τη διάρκεια της επιδημίας και τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες, αφετέρου, με ένα καλό σύστημα υγείας αντιμετωπίζει αποτελεσματικά τις ανάγκες θεραπείας, ακόμα κι αν αυτές εμφανιστούν σωρευμένες σε μικρό χρονικό διάστημα, με συνέπεια ένα χαμηλό, σχετικά, αριθμό θανάτων.

• πιθανή επιβράδυνση του ρυθμού μετάδοσης του ιού, με καλύτερα προληπτικά μέτρα, θα αύξαινε σημαντικά τις ψυχοκοινωνικές συνέπειες, χωρίς σημαντική περαιτέρω μείωση των θανάτων.

Η χειρότερη στρατηγική για το μοντέλο αυτό είναι η Σ7, η ίδια με αυτή του ισοβαρούς μοντέλου, η οποία συνδυάζει αυστηρά προληπτικά μέτρα με κακό σύστημα υγείας. Αυτό σημαίνει ότι αυτή η στρατηγική δεν ενδείκνυται, ακόμα και για μια αντίληψη που υποτιμά τον καθαρά οικονομικό παράγοντα, επειδή η απλή παράταση της επιδημίας, με αυστηρά μέτρα, ενώ δεν συμβάλλει αισθητά στον περιορισμό των θανάτων, λόγω κακού συστήματος υγείας, έχει αρκετά δυσμενείς ψυχοκοινωνικές συνέπειες.

Βλέπουμε ότι και για το μοντέλο S2, που δίνει ακόμα μεγαλύτερη έμφαση στην ανθρώπινη ζωή και στις ψυχοκοινωνικές συνέπειες, σε σχέση με τις οικονομικές, η καλύτερη και χειρότερη στρατηγική είναι οι ίδιες με τις αντίστοιχες του προηγούμενου μοντέλου, δηλαδή η Σ3 και Σ7.

Οι λόγοι που το δικαιολογούν παραμένουν οι ίδιοι. Απλώς στο μοντέλο S2 παρατηρούμε μια σχετικά μικρότερη διαφορά της πρώτης στρατηγικής (Σ3) από τη δεύτερη (Σ6) και της τελευταίας (Σ7) από την προτελευταία (Σ4), απ’ ότι στο μοντέλο S1. Αυτό οφείλεται στο γεγονός ότι η στρατηγική Σ6, που διαφέρει από την Σ3 στα μέτρια αντί για χαλαρά μέτρα πρόληψης, την πλησιάζει στη βαθμολογία, στο βαθμό που ο οικονομικός παράγοντας συμμετέχει λιγότερο στις δυσμενείς συνέπειες της παράτασης της επιδημίας που προκαλεί η στρατηγική Σ6. Ο ίδιος λόγος, της μικρότερης συμβολής του οικονομικού παράγοντα στις συνέπειες μιας παράτασης της επιδημίας, εξηγεί και τη μικρότερη διαφορά της τελευταίας (Σ7) από την προτελευταία (Σ4) στρατηγική του μοντέλου S2.

ΓΕΝΙΚΑ ΣΥΜΠΕΡΑΣΜΑΤΑ

Ο παρακάτω πίνακας παρουσιάζει την κατάταξη όλων των στρατηγικών, βάσει της συνολικής βαθμολογίας τους, για καθένα από τα 5 μοντέλα που παρουσιάσαμε.

Παρατηρούμε ότι η στρατηγική Σ3 προκρίνεται ως η καλύτερη και η στρατηγική Σ7 κρίνεται ως η χειρότερη τόσο στο ισοβαρές μοντέλο, όσο και στα δύο ανθρωποκεντρικά. Αντίθετα τα οικονομοκεντρικά μοντέλα προκρίνουν ως καλύτερες στρατηγικές την Σ2 ή την Σ1, ανάλογα με την έμφαση που δίνουν αντίστοιχα στον οικονομικό παράγοντα, ενώ ως χειρότερη εκτιμάται και για τα δύο η στρατηγική Σ9.
Η διαφορά μεταξύ των μοντέλων Κ και S έγκειται κυρίως στη σημασία που δίνουν στα συστήματα υγείας, η οποία είναι πολύ μεγαλύτερη για τα μοντέλα S, καθώς οι 3 στρατηγικές Σ3, Σ6 και Σ9, που προβλέπουν καλά συστήματα υγείας, εμφανίζονται στις τρείς πρώτες θέσεις και των δύο μοντέλων S, ενώ τα μοντέλα Κ έχουν την τάση να κατατάσσουν τις σχετικές στρατηγικές από μεσαίες ως τελευταίες. Αξιοσημείωτο είναι, επίσης, ότι και τα δυο μοντέλα (K, S) καθώς και το ισοβαρές μοντέλο, εμφανίζουν μια τάση προτίμησης των στρατηγικών με χαλαρά απ’ ότι μέτρια ή αυστηρά προληπτικά μέτρα, με την τάση αυτή να εμφανίζεται πιο ισχυρή στα μοντέλα Κ, μετά στο ισοβαρές και λιγότερο στα μοντέλα S.
Πρέπει εδώ να σημειώσουμε ότι η αξία των παραπάνω αξιολογήσεων και κατατάξεων δεν έγκειται μόνο στην ανάδειξη της καλύτερης, ανά περίπτωση, στρατηγικής, την οποία θα υιοθετούσε κάποιος, ανάλογα με το μοντέλο που θεωρεί ότι αποδίδει καλύτερα την οικονομική ή κοινωνική πολιτική του. Σημασία έχει και η κατάταξη των επόμενων, μετά την πρώτη, στρατηγικών, για τον λόγο ότι η πρώτη μπορεί να εμφανίζεται ως η ιδανική, αλλά για διάφορους λόγους, που έχουν να κάνουν με την παρούσα κατάσταση της χώρας (οικονομία, συστήματα υγείας, σύνθεση πληθυσμού κλπ), να μην είναι εφαρμόσιμη, οπότε μπορεί να προσφύγει στην επόμενη εφικτή.
Πρέπει επίσης να σημειώσουμε ότι όλα τα παραπάνω συνιστούν μεν μια πρόταση μεθοδολογίας για την επιλογή της βέλτιστης στρατηγικής κατά της επιδημίας του κορωνοϊού, αλλά η συγκεκριμένη εδώ εφαρμογή της, όσον αφορά την επιλογή τιμών για τις βασικές παραμέτρους της μεθόδου, που είναι τα βάρη των κριτηρίων και οι βαθμοί των στρατηγικών, χωρίς να είναι τυχαία, δεν παύει να είναι πιλοτική και με ένα βαθμό υποκειμενικότητας. Για να εφαρμοστεί αυτή η μεθοδολογία από τους υπεύθυνους μιας χώρας για την αντιμετώπιση του κορωνοϊού, θα πρέπει οι κρίσιμες παράμετροί της (βάρος κριτηρίων και βαθμοί στρατηγικών σε κάθε κριτήριο) να αποτελέσουν αντικείμενο μιας διεπιστημονικής ομάδας, η οποία θα καθορίσει τις τιμές που ταιριάζουν καλύτερα στην παρούσα κατάσταση κάθε χώρας.
Βέβαια, όλες οι παραπάνω αναλύσεις και εκτιμήσεις έγιναν με την υπόθεση ότι δεν αναμένεται ανακάλυψη φαρμάκου ή εμβολίου κατά του κορωνοϊού σε σύντομο διάστημα. Σε αντίθετη περίπτωση, είναι προφανές ότι αυτές πρέπει να αναθεωρηθούν, ενώ οι χώρες που έδωσαν βάρος στα αυστηρά μέτρα είναι πιθανό να δικαιωθούν.

Ο Θεός Ασκληπιός, καθώς προσφέρει θεραπεία σε μια γυναίκα. Πίσω του η Θεά Υγεία,  ενώ μπροστά από την κλίνη στέκεται η οικογένειά της ασθενούς, αποτελούμενη                   από τον σύζυγο, τον πατέρα και τη μάνα της, η οποία, ένεκα της ασθενείας,                        έχει αναλάβει να κρατά και το ανήλικο παιδί της κόρης της.                                                      Αναθηματικό ανάγλυφο της κλασικής εποχής, από το Ασκληπιείο του Πειραιά,                         έργο του Αλκαμένη από τη Λήμνο, ο οποίος υπήρξε μαθητής του Φειδία                                        (Αρχαιολογικό Μουσείο Πειραιά).

ΠΗΓΗ://thangoubertas.wordpress.com/2020/04/23/%cf%83%cf%85%ce%bd%ce%ad%cf%80%ce%b5%ce%b9%ce%b5%cf%82-%cf%84%ce%b7%cf%82-%ce%b5%cf%80%ce%b9%ce%b4%ce%b7%ce%bc%ce%af%ce%b1%cf%82-%cf%84%ce%bf%cf%85-%ce%ba%ce%bf%cf%81%cf%89%ce%bd%ce%bf%cf%8a%ce%bf/